استان بصره عراق همانند استانهاي ديالي، ميسان، اربيل، واسط ،سليمانيه با ايران هم مرز است. بصره دومين شهر بزرگ عراق مي باشد كه طبق سرشماري در سال 2008 جمعيتي بالغ بر 3 ميليون نفر را در خود جاي داده است. يعني حدود 10% از جمعيت كل عراق.
شهر بصره مركز اســـتان بصره بوده و اين شهر در امــــتداد اروندرود و در يك مسير آبي نزديك به خليج فارس واقع شــــده است. بصــــره در 55 كيلومتـــــري خليج فارس و در 545 كيلومتــــري بغداد قرار دارد.
مساحت استان بصره در حدود 20 هزار كيلومتر مربع است و مرزهايی بين المللي با كشورهای ايران، كويت و عربستان دارد.
در اين استان چندين جاده اصلي و سامانه هاي حمل ونقل دريايي در رودخانه هاي دجله و فرات وجود دارد. عبور كانال هاي آب در سطح شهر سبب ایجاد نام های مستعار Venise de Moyen-Orient و نیز خاورميانه شده است.
بصره از طريق فرودگاه بين المللي که در مرکز شهر وجود دارد با جهان (آسيا، اروپا، خاورميانه و ....) در ارتباط است.
همچـــــنین راه آهني كه اين استــــان را به بغداد متصـــــل مي كند، بصره را به يكي از مراكز عمده تجاري ـ اقتصادي عراق تبديل كرده است.
شهرهاي مهم استان:
قرنه (عدن)، زبير، ام القصر و ابوالخطيب.
- تمام شش بندر مهم عراق در استان بصره واقع شده اند. از جمله بندر عميقي كه مركز ارتباطات دريايي اصلي در جنوب به حساب مي آيد. در ضمن بصره توسط دو جاده درجه يك به بغداد و كشور كويت مرتبط مي باشد. گذرگاه مهم مرزي صفوان بين كويت و عراق يكي ديگر از مراكز عمده تجاري - اقتصادي بين دو كشور محسوب مي شود.
- وقوع ســــه جنگ در سال های 1988-1980 با ايران، 1991-1990 با كويت و 2003 با آمريكا و متحدانش، همچنین وضع تحريم هاي اقتصادي از سال 1990 الي 2003 بزرگترين صدمات زيان بار را بر اقتصاد استان زر خيز بصره وارد نموده است.
فعاليتهاي اصلي شهر بصره:
بصره در يك منطقه حاصلخيز كشاورزي با محصولاتی اصلي شامل: گندم، جو، برنج، چغندر، ذرت، گوجه، ارزن، توتون و همچنین پرورش احشام، پرورش زنبور عسل و پرورش ماهي واقع شده است. اين شهر تا مدت هاي زيادي مركز ثقل توليد خرماي جهان بود. وجود صنايع پتروشيمي و پالايشگاه بزرگ بصره كه قادر به پالايش 140 هزار بشكه نفت در روز مي باشد، وجود صنايع توليدي قطعات موردنياز بخش نفت و گاز، وجود صنايع فولاد و آهن به اين شهر موقعيت راهبردي داده است.
- از لحاظ اقتصادي استان بصره نقش كليدي براي كشور عراق ايفاء مي كند. بزرگترين حوزه هاي نفتي عراق (الرميله شمالي، مجنون، الرميله جنوبي و ...) در استان بصره واقع شده اند.
كارشناسان اقتصادي معتقدند بيش از 85 % كالاهاي نفتي و غيرنفتي عراق از طريق بنادر بصره به جهان خارج صادر مي گردد . مقر شركت نفت جنوب متعلق به وزارت نفت عراق نيز در اين شهر واقع شده است.
- در سال 2012 صادرات نفت استان بصره براي عراق دهها ميليارد دلار ارز آوري به همراه داشته، در صورتي كه صادرات نفت استان كركوك براي اقليم كردستان در همين سال حدود 2 ميليارد دلار بوده است.
ناظران اقتصادي ورود به بازار 33 ميليون نفري كشور ثروتمند عراق را بمثابه ورود به خاورميانه قلمداد مي كنند و ورود تجاري به استان بصره را ورود به قلب اقتصاد عراق به شمار مي آورند.
- انتخاب همكاريهاي تجاري ـ اقتصادي با شهر بصره به عنوان قطب اقتصادي جنوب عراق از لحاظ ژئواكونوميك، ژئواستراتژيك و ژئوپوليتيك فرصت مغتنم و طلايي پايداري است. حضور شركتهاي توليدي، صادراتي، خدمات سرمايه گذاري، عمران و شهرسازي ايران در بازار مستعد عراق و كسب سهم مناسبي از واردات 68 ميليارد دلاري آن كشور بدون شك عامل پيوند مستحكم با مردم عراق و ارزآوري ذيقيمت براي كشورمان در تمام بخش هاي صنعتي، تجاري و خدماتي مي شود.
ـ هدف گذاري كشور عراق بر آن است که تا سال 2020 حجم توليدات نفتش به حدود 6 ميليون شبكه در روز و تا سال 2035 ميزان صادرات نفت خود را به مرز 8 ميليون شبكه در روز برساند و با پشت سرگذاشتن روسيه، بعداز عربستان دومين توليدكننده نفت جهان شود. براي اين كار به سرمايه گذاري 530 ميليارد دلار در بخش توسعه ميدان نفتي، احداث پالايشگاههاي جديد و تعمير پالايشگاههاي قديمي نياز دارد، يعني سالانه حدود 25 ميليارد دلار.
لازم به ذکر است آژانس بين المللي انرژي به اين امر با ديد مثبت مي نگرد.
- كمپاني هاي خارجي در عصر بازسازي عراق بخصوص استان بصره باهم وارد رقابت شـديدي شده اند، زيرا استان بصره 80% از ذخاير نفت و گاز و روغن هاي سنگين عراق را بخود اختصاص داده است.
در اين استان حتي وقتي چوپان ها احشام خود را براي چرا به مزارع مي برند پاي گاو و بز و گوسفند و گاوميشان آنها آغشته به نفت سياه مي شود.
به هنگام ساخت و ساز از پي ساختمان ها نفت به بيرون فوران مي كند و اين امر حتي در ساخت و ساز شهري ايجاد وقفه مي كند.
- شركت هاي نفتـــي آمريكائي (Bechetl.Exxon) و BT انگلــيس و (shell,Total) فرانسه و هلندي، ژاپني، كره جنوبي، چين و ... حضور همه جانبه اي در استخراج و سرمايه گذاري در توسعه ميدان نفت و گاز عراق دارند. تخمين زده مي شود كه حجم ذخاير نفتي عراق بيشتر از 200 ميليارد بشكه و حتي بيشتر از منابع نفتي عربستان سعودي است.
روزنامــــه فرانســه زبان سوئيـــسي بنام ((Ta Tribune)) به استناد نظر كارشناسان اقتصادي خود مدعي است براي بازسازي و نوسازي عراق نياز به صرف 1000 ميليارد دلار مي باشد.
از آنجایی که استان بصره از لحاظ خاك، معدن و جغرافياي سياسي از تمام استانهاي عراق حائز اهميت تر است، بدون شك بيشترين حجم اين مبلغ را جهت بازسازي به خود اختصاص مي دهد، چون اقتصاد عراق يك اقتصاد منابع بنيان است و منشاء اصلي اين منابع در استان بصره است.
- تنها در ماه آوريل سال 2012 صادرات نفت خام از حوزه چاه هاي نفت استان بصره 9 ميليارد دلار ارز براي كشور عراق به ارمغان آورده است و در همين ماه صادرات نفت كركوك تنها 700/1 ميليارد دلار ارز عايد (حريم كردستان) عراق نموده است.
- شايان ذكر است بخش عظيمي از صاحبان صنايع و سرمايداران عراقي در زمان صدام حسين اقدام به مهاجرت و انتقال ثروتهاي هنگفت خود به خارج از عراق کرده اند. علاوه بر صاحبان سرمايه و صنعت گران به گفته سازمان صليب سرخ جهاني طي سه دهه جنگ تعداد 20000هزار نفر از مقامات عالي رتبه علمي و6700 پرفسور دانشگاهي از سال 2003 به بعد از ترس اوضاع وحشتناك داخلي ترك وطن كرده اند. افزون بر آن 2000 پزشك وپرستار كشته شده اند و حدود 75% از پزشگان و كادر درماني و داروسازان و پرستاران و 80% از دانش آموختــگان بخـــش بهداشت و درمان شهر بغداد كشتـــه شده اند.
اميد مي رود با بازگشت اين ثروت هاي علمي- مالي قسمت بزرگي از مشكلات عراق مرتفع گردد تا در عرصه بازسازي و نوسازي آن كشور مورد استفاده واقع گردند.
بازار 33 ميليون نفري عراق و بخصوص شاهرگ حياتي آن يعني استان بصره نيازمند كالاهاي مصرفي و صنعتي بسياري جـــهت پروژه هاي عمراني و رونق شهر و ايجاد اشتغال فراگير دارد. طبق آمار ارائه شده از سوي بنگاه هاي معتبر جهاني هم اكنون 4/1(يك چهارم جمعيت واجد شرايط كار) در عراق از نعمت كار محرومند.
درآمد كشور عراق از محل فروش نفت در سال 2010 حدود 85 ميليارد دلار بود اين رقم در سال 2012 با افزايش 10% به مرز 92 ميليارد دلار رسيد. اقتصاد نوپاي عراق درگروه سرمايه گذاري خارجي اتكاء به اقتصاد نفتــي است که بیـــــشتر از 90% مي باشد.
البته حكومت نوپاي عراق براي كاهش وابستگي به درآمدهاي نفتي اقدام به احداث واحدهاي صنعتي جديد، مدرنيزه كردن واحدهاي صنعتي قديم، مكانيزه كردن سيستم كشاورزي، احياي بخش خصوصي فعال و تأثير گذار در روابط تجاري ـ اقتصادي، تقويت نظام بانكي و حضور در نهادهاي مالي جهاني از جمله صندوق بين المللي پول، بانك جهاني و .... نموده است.
استان بصره با توجه به شاخص هاي اقتصادي و موقعيت ممتاز خود آمادگي ايفاي نقش كليدي براي تبديل شدن به پايتخت اقتصادي عراق نوين را دارد.
اين ويژگيهاي برتر را هيچكدام از ديگر استانهاي عراق را ندارند و حتي در صورت استقرار نظام فدراليسم، بصره قادر است بمثابه لكوموتيو اقتصادي از جنوب تا مركز كشور (نجف اشرف، كربلا، و بغداد) را به يدك بكشد و مبدل به بزرگترين قطب اقتصادی منطقه شود.
- هم اكنون حدود 85% مبادلات تجاري -اقتصادي عراق از طريق پايانه هاي دريايی بصره صورت مي گيرد. دسترسي اين استان به آبهاي آزاد (خليج فارس و ...) شانس مضاعف تري به اين استان اهداء نموده تا در روند بازسازي عراق به عنوان قطب برتر كشور در سطح مــنطقه و جهان مطرح گردد. بي دليل نيست كه در اواخر سال 2012 آژانس مشاركت بين المللي ژاپن Agence Japonaise cooperation International حدود 365 ميليارد ين جهت مدرنيزه كردن پالايشگاه نفت بصره و احداث پالايشگاه جديد در اين استان و همچنين توسعه ارتباطات در اين شهر سرمايه گذاري نمود. اين آژانس درصدد است كه با مشاركت كشور عراق از شهر بصره گرفته تا ساير استانهاي بزرگ دهها بيمارستان 200 الي 400 تخت خوابي را احداث نمايد.
لازم به ذکر است طرح تبديل شدن شهر بصره به پابيتخت اقتصادي عراق در سال 2011 از سوي نمايندگان پارلمان تسليم دولت عراق گرديده است.
به گفته بعضي از سياستمداران عراقي استان بصره در آينده نزديك تبديل به يــك دوبي Dubai ديگر مي شود. گروه ديگر از كارشناسان بخش اقتصادي آمريكا معتقدند شهر بصره جميع توانمندهاي لازم را براي تبديل شدن به نيويورک New York خاورميانه را دارد.
ارقام ذيـــل مويــد صحت و سقم مطالب ياد شده مي باشد :
ـ رشد تورم در سال 2006 در عراق از مرز 54% گذشته بود، ليكن اين رقم در سال 2012 به 6% كاهش يافت و اميد مي رود در سال 2013 درآمد عراق در محل صدور نفت به رقم 120 ميليارد دلار برسد و نرخ تورم به 4% و رشد اقتصادي آن كشور از 10 % سال 2012 به رقم 12% برسد.
ـ افزايش توليد نفت عراق با افزايش بهاي قيمت جهاني آن مقارن شد و ايــن خود براي عـــراقي كه 95 % بودجه اش وابسته به صدور هيدروكربور است باعث خوشحالي است و در روند بازسازي خرابي هاي ناشي از سه دهه جنگ در آن كشـور تاثير بسزايي دارد.
-نيازمنديهاي كشور عراق و به تبع آن استان بصره بشرح ذيل مي باشد:
1ـ احداث بيش از يك ميليون واحد مسكوني
2ـ احداث بيش از صدها واحد تجاري ـ اداري
3ـ احداث بيش از دهها بيمارستان 200 الي 400 تختخوابه از بصره تا بغداد
4ـ احداث بيش از 5000 مدرسه و دهها دانشگاه جديد و توسعه دانشگاه بصره
5ـ احداث پاركهاي تفريحي و فن آوري
6ـ انتقال نفت از پالايشگاه بصره جهت تأمين خوراك پالايشگاه آبادان و تحويل معادل نفت در جزيره خارك به كشور عراق
7ـ همكاري با استان بصره جهت صدور گاز طبيعي ايران به كشور كويت، عربستان و ....
8ـ احداث پروژه هاي پل سازي (همسطح و غير همسطح ) و راه سازي
9ـ مشاركت در بازسازي خطوط حمل و نقل ريلي و مسيرآبي
10ـ احداث نيروگاههاي برق
11ـ همكاري با استان بصـــره در بخــش استخراج نفـــت، احداث پالايشگاه و توسعه ميادين نفتي مشترك ( بهره برداري )
12ـ همكاري با استان بصره در بخش رفع آلودگيهاي نفتي در حوزه خليج فارس
13ـ همكاري با استان بصره در بخش محيط زيست
14ـ همكاري با استان بصره جهت لاي روبی خليج فارس
15ـ احداث پروژه هاي پرورش ماهي و ساير آبزيان
16ـ ايجاد كارخانه سيمان
17ـ صدور برق به استان بصره
18ـ مشاركت در بازسازي بنادر صادراتي فاو در كنار خليج فارس
19ـ مشاركت در استخراج فسفات كه ذخيره قطعي آن حدود 6 ميليون تن مي باشد.
20ـ همكاري در توليد صادرات كود شيميايي بصره
21ـ صدور خدمات سد سازي به عراق، اين كشور 20 سد با گنجايش 33 ميليارد مترمكعب آب دارد، اين سدها نيازمند تعميرات اساسي مي باشند.
22ـ همكار در تصفيه آب استان بصره جهت مصارف خانگي.
23ـ سيستم آبياري كشاورزي عراق يكي از قدیمی ترین سیستم هاي آبرساني كشاورزي در منطقه خاورميانه و آفريقا است، در اين زمينه نياز مبرم به همكاری وجود دارد.
24ـ همكاري در انتقال و تصفيه آب جزاير مجنون و تلاب هاي اطراف آن جهت مصارف خانگي و كشاورزي
25ـ وجود معافيت هاي گمركي و مالياتي در استان بصره براي پيمانكاران وسرمايه گذاران خارجي زمينه مشاركت هاي دو جانبه را تسهيل مي بخشد.
26ـ جذب و پذيرش دانشجو از استان بصره جهت تحصيل در مراكز عالي كشورمان
27ـ برپايي نمايشگاههاي تخصصي- صادراتي در استان بصره
28ـ تسهيل در امرسفر تجار، بازرگانان، صاحبان صنايع و پيمانكاران ايراني به استان بصره و بالعكس
29ـ ايجاد ارتــباط خطوط هوايي في مابين استان بصره با مركز (تهران) و ديگر استان ها منجمله استان كرمانشاه، موجب اتصال كريدور غرب به جنوب ايران و شمال (حريم كردستان) عراق به جنوب عراق ميشود.
30 - وجود منابع آب فراوان در استان بصره، زمينه احداث واحدهاي كشت و صنعت را مهيا نموده است.
-31 اهميت استراتژيك و جغرافيايي و امكان اتصال سه كشور ايران، كويت و عربستان با هم اهميت بازار بصره را بيش از پيش نمايان ميكند.
-32 حمل و نقل انبوه مصالح ساختماني كه داراي حجم و وزن سنگين با هزينه ترانسپورت اندك دريايي هستند، باعث رقـابت پذيري كالا و خدمات ما در اسـتان بصره، نـسبت به ساير رقبـا می شود.
33ـ انتقال در مشاركت 8 ميليون بشكه آب در روز از خليج فارس به دشتهاي جنوب شهر بصره به قصد ممانعت از خشك شدن درختان زيتون و مزارع گندم و ... .
-34 مشاركت در بازسازي قنوات، تالابها و... به منظور سالم سازي هواي استان بصره و ممانعت از مهاجرت آلاينده ها و مهاجرت ريز گرد ها بسوي استان هاي جنوبي كشورمان و ....
شركت هاي ايراني مي توانند از عوامل موثر در چرخه بازسازي استان بصره باشند. امروزه در بصره شاهد وجود مناطق هندي، چيني، ژاپني، كره اي و... هستيم كه بدليل حضور شركتهاي ياد شده اين گونه محلات در شهر بصره نامگذاري شده است. انتظار مي رود كشورمان قادر باشد با وجود زمينه هاي مشترك فرهنگي، مذهبي، زيست محيطي و... زيادي كه با استان بصره دارد نسبت به ارتقاء سطح تعاملات تجاري – اقتصادي با اين استان زر خيز اقدامات لازم را بعمل آورد.
به استناد مطالب ياد شده، مزيت حضور در بازار بصره از جميع جهات بي حد و حصر است. منتهي وجود رقيبان سخت كوش و برنامه گرا فرا منطقه اي عرصه را بر شركتهاي وطني تنگ نموده است. ورود پايدار و همه جانبه به بازار بصره بايد با اتخاذ استراتژي مدون و شفاف همراه باشد، تا ضمن تاب آوردن در برابر حريفان تجاري قادر به عرضه كالا و خدمات بالقوه داخلي در بازار هدف و افزايش سهم تجاري كشورمان همرا ه باشد.
گرچه ايجاد نمايشگاه هاي تخصصي صادراتي يكي از ابواب ورود به استان بصره است، ولي دامنه سفره رنگين سازندگي در عراق و به تبع آن استان بصره براي هميشه به روي تازه وارد ها پهن گسترده نمي باشد. تعلل امروز ما همانا زيانهاي اقتصادي بي شماري را براي بخش هاي تجاري، اقتصادي و... كشورمان بهمراه خواهد داشت.
شايان ذکر است يكي از بخش هايی كه مي تواند مبناي حضور گسترده شركت هاي فني–مهندسي كشورمان در شهر بصره قرار گيرد که مشاركت در تامين، پالايش و انتقال آب در سطوح خانگي و كشاورزي و...از آن جمله مي باشد.
با صدور خدمات فني و مهندسي در اين بخش مي توانيم به حضور پايدار كشورمان در ارائه پروژه هاي عمراني با ارزش افزده بالا و ماندگار در كشور عراق معنا بخشيم.
-توصيه ميگردد با تدوين يك استراتژي واحد و عزمي همه جانبه، زمينه حضور كالا و خدمات كشورمان در بازار زرخيز بصره فراهم گردد تا در پرتو اين حضور هدفمند، سهم كشورمان را در بازار صدها ميليارد دلاري عراق ارتقاء داده و با افزايش صدور خدمات فني و مهندسي ظرفيت هاي توليدي– صادراتي كشور در بازار هدف، غناي دو چندان بخشيم.
{gallery}mobasre94{/gallery}