تپه گنج دره يا «چيا خزينه» در مسير جاده کرمانشاه به هرسين در نزديکي روستاي قيسوند قرار دارد. اين تپه مخروطي شکل حدود شش متر از سطح زمين هاي اطراف بالاتر است.
اين محوطه نخستين بار در سال 1965 م توسط «فيليپ اسميت» مورد گمانه زني قرار گرفت و در چهار فصل ديگر طي سال هاي 1967، 1969، 1971 و 1974 م اقدام به حفاري آن نمود. در تپه گنج دره، پنج طبقه استقراري شناسايي شد که از سطح تپه تا خاک بکر با حروف الفبا نشان داده شده است. طبقه A جديدترين و طبقه E قديمي ترين طبقات استقراري گنج دره است. طبقه A از سطح تپه تا عمق يک و نيم متري است . در اين طبقه، تعدادي گور دوره اسلامي متأخر و در زير آن بقايايي از اجاق هاي ساده و ديوارهاي دوره نو سنگي که با خشت هاي قرمز رنگ چيده شده بودند، شناسايي شد. طبقه B از عمق حدو دو متري شروع و تا عمق حدود سه متري ادامه دارد. در اين طبقه فضاهاي مسکوني که با چينه ساخته شده بودند، شناسايي شد. طبقه Cنيز از عمق حدود 30/3 متري شروع و تا عمق 90/4 متري ادامه دارد. معماري اين طبقه استقراري نيز چينه اي است. طبقه D از عمق حدود پنج متري شروع و تا عمق شش متري ادامه دارد. معماري اين طبقه ترکيبي از چينه و خشت است. طبقه E از عمق حدود شش متري شروع و تا عمق هفت متري يعني خاک بکر ادامه دارد. از ويژگي هاي اين طبقه، شناسايي سي حفره بود که تا عمق پنجاه سانتي متري در داخل خاک بکر کنده شده بودند. اين حفره ها داراي دهانه اي به قطر هفتاد سانتيمتر تا يک متر بودند.
از بقاياي طبقه استقرار D حدود 144 متر مربع از بافت روستا کاوش شده است. آثار معماري اين طبقه نشان مي دهد در اين دوره ساکنان گنج دره در منازلي که ديوارهاي آنها را با خشت خام مي ساختند، به سر مي بردند. خشت ها به شکل مکعب مستطيل هاي کوچکي که سطح آنها کمي بر آمدگي دارد و به نوع «پلانو کانوکس» معروف هستند. طول اين خشت ها بيت پنجاه تا نود و پنج سانتيمتر متغيير است. خانه هاي اين لايه به طور معمول در جهت جنوب شرقي – شمال غربي ساخته شده بود. از سنگ براي پي ديوار استفاده نمي کردند و کف ديوار بعضي از اتاق هاي خانه ها با گل اندود شده بود.
محلات اين دهکده از خانه هايي که بدون فاصله در کنار يک ديگر بنا شده بودند، شکل گرفته بود. به نظر مي رسد راه ورود به آنها از پشت بام بوده است. در برخي از خانه ها نيز اتاق هاي دو طبقه اي ساخته شده بود. روستاي گنج دره در اين دوره استقراري (طبقه D) در اثر يک آتش سوزي بزرگ کاملاً سوخته و براي مدتي متروک شده است. از جمله يافته هاي گنج دره، تعداد زيادي قطعات سفالين است که از طبقه D به بالا شروع مي شود. البته از طبقه E نيز يک قطعه سفال خاکستري به دست آمده است و به نظر مي رسد که نمونه آن نيز از طبقات ديگر شناسايي شده است. ظاهراً ساکنان اوليه گنج دوره از سفال گري به اطلاع بودند.
علاوه بر قطعات سفالين تعدادي از ابزار سنگي از جمله تيغه، خراشنده، سنگ مادرهاي مخروطي و ريز تيغه هاي هندسي نيز به دست آمده است. همچنين تعدادي ظروف سنگي، هاون و دسته هاون، مشته سنگ ساب، چکش سنگي، پيکرک هاي گلي حيوان و انسان، صفحه هاي مدور گلي، سوراخ کن هاي استخواني، درفش و سوزن استخواني، مهره هاي زينتي از جنس صدف نيز در اين محوطه شناسايي شده است.
از نظر تدفين نيز بقاياي چهل و يک اسکلت شناسايي شده که متعلق به نوزادان تا افراد مسن است. بچه ها را در گوشه اتاق ها به صورت جمع شده و يا درازکش و افراد بالغ را به طور کاملاً جمع شده، دفن مي کردند. در يک مورد، مردي را همراه گردن بندي با مهره هاي سنگي و صدفي دفن کرده بودند. در کنار بقاياي اسکلت ديگري، آثاري از حصير مشاهد شد که به نظر مي رسد گاهي از حصير براي پوشش جسد استفاده مي کردند. در يک گور دسته جمعي نيز يک فرد بالغ، يک نوجوان و يک کودک را به هم در داخل تابوت گلي دفن کرده بودند.
بر اساس آزمايشات انجام شده، طبقات A و D گنج دره از اواخر هزاره هشتم و احتمالاً اوايل هزاره هفتم ق.م آغاز مي شود و تاريخ طبقه استقراري E بين سال هاي حدود 7500 تا 8500 ق. م است.
- شما اینجا هستید:
-
صفحه نخست
-
درباره کرمانشاه
- تپه گنج دره