دنياي اقتصاد- نوسان قیمتی در بازار غیررسمی ارز تداوم دارد؛ دلار و سکه به عنوان شاخص‌های بازار ارز و طلا رکورد جدید قیمتی را ثبت کردند؛ در واکنش به این روند، محمود بهمنی رییس‌کل بانک مرکزی عامل نوسان قیمتی را «مقاومت بازار» توصیف کرد؛ به گفته بهمنی تقاضای سفته‌بازانه که وارد بازار شده در مقابل سیاست‌های اصلاحی مقاومت می‌کند تا مانع از کاهش قیمت‌ها شود؛ وی البته وعده داد: مقاومت بازار به‌زودی خواهد شکست. معاون ارزی بانک مرکزی نیز با تاکید بر اینکه فشار بالای تقاضا یکی از عوامل افزایش قیمت در بازار غیررسمی است ابراز امیدواری کرد: با ایجاد مرکز مبادلات ارزی بخش زیادی از تقاضا در این مرکز پاسخ داده شود و با کاستن فشار از بازار نتایج جدیدی پدیدار شود. روز گذشته حجم مبادلات در اتاق ارزی از کل عرضه هفته قبل پیشی گرفت. مسوولان امیدوارند: سرعت گرفتن این روند به ساماندهی تقاضا منجر شود. برخی کارشناسان نیز با استقبال از ایجاد این مرکز معتقدند: در کنار مدیریت تقاضای ارزی باید زمینه مدیریت مازاد نقدینگی ایجاد شده بر اثر سیاست‌های انبساطی در ابتدای سال فراهم شود. آزادسازی در بازار پول با توجه به تاکید بسته پولی و هدایت بخشی از نقدینگی به بازار مسکن از جمله راهکارهای پیشنهادی است.
دلایل افزایش قیمت ارز از نگاه مسوولان بانک مرکزی
مقاومت بازار و فشار تقاضا
گروه بازار پول – در شرایطی که یک هفته از آغاز به کار مرکز مبادلات ارزی به عنوان تازه‌ترین ساز و کار سیاست‌گذار پولی برای کنترل بازار ارز می‌گذرد؛ مسوولان بانک مرکزی امیدوارند با مکانیزم جدید شرایط بهتری در بازار غیر رسمی ارز حاکم شود. این در حالی است که همزمان با تعیین نرخ ارز در مرکر مبادلات ارزی، بازار غیر رسمی نیز به نرخ‌ها واکنش نشان داده و روند قیمت‌های بازار صعودی بوده است. موضوعی که برخی مسوولان بانک مرکزی به آن اشاره کرده و دلایلی را برای افزایش قیمت‌ها در شرایط حاضر ارائه کرده‌اند. رییس کل بانک مرکزی در اظهارنظری دلایل رشد قیمت ارز در بخش غیر رسمی را مقاومت بازار اعلام کرد.
بهمني پیش از این اشاره کرده بود که تقاضای سفته بازانه در بازار ارز در مقابل برنامه‌های اصلاحی مقاومت می‌کنند. این نوع تقاضا با تحریک بازار از طریق عوامل مختلف التهاب قیمتی را در بازار تشدید می‌کند. یکی دیگر از دلایل رشد قیمت در بازار غیر رسمی از سوی مسوولان ارزی کشور در شرایط فعلی، فشار بالای تقاضا در بازار غیر رسمی خوانده شده است. به گفته مسوولان وقتی تقاضا به سمت بانک‌ها هدایت شود؛ مقاومت بازار نیز در هم می‌شکند. چنان که مینو کیانی راد معاون ارزی بانک مرکزی به صراحت وعده داده که «تا 15 روز دیگر، نتایج بازار جدیدی که راه‌اندازی شده، مشخص خواهد شد.» اما شاید مهم‌ترین نکته اظهارنظرهای کنونی در مورد مرکز مبادلات ارزی را سخنگوی این مرکز داشته است. صمد کریمی در این باره، هدف اصلی راه‌اندازی مرکز مبادلات ارزی را «یکسان سازی نرخ ارز» عنوان کرده است. هدفی که از بهمن ماه سال گذشته تا کنون دنبال شده و با موانع متعددی روبه‌رو بوده و به تناسب آن، قیمت‌ها در بازار آزاد را هم دستخوش دگرگونی کرده است.
برداشته شدن تقاضا از بازار
رییس کل بانک مرکزی در خصوص عملکرد مرکز مبادلات ارزی، گفت: چندی قبل، تقاضا تماما روی بازار بود، اما شبکه بانکی با این مرکز، بازار را سبک کرده و قرار است موارد دیگری از اختصاص ارز به این مرکز اضافه شود. وی با اشاره به مدیریت تقاضاهای خرد ارزی اظهار کرد: براین اساس، دلیلی ندارد ما شاهد افزایش قیمت ارز باشیم. وی با بیان اینکه «ما با پشتوانه ارزی قوی وارد این مرکز شده‌ایم» و پیش‌بینی برداشته شدن تقاضا از بازار، تاکید کرد: «بازار تا حدودی در حال مقاومت است ولی قطعا به زودی این مقاومت درهم خواهد شکست».
پيشنهادي براي سامان‌دهي تقاضا
کارشناسان اقتصادی معتقدند: سیاست‌گذاران باید در کنار انتقال تقاضای واقعی به اتاق ارزی تدبیری نیز برای تقاضای ناشی از رشد پایه پولی اتخاذ کنند. به دلیل اتخاذ سیاست‌های انبساطی در ابتدای سال جاری نقدینگی از محل رشد پایه پولی رشد بی‌سابقه‌ای داشته است. نقدینگی اضافه شده در صورت نداشتن فضا می‌تواند تهدیدی موثر برای بازار ارز و سکه باشد.کارشناسان توصیه می‌کنند: برای اثرگذاری بهتر تصمیمات اخیر لازم است اقداماتی نیز برای ساماندهی نقدینگی موجود صورت گیرد. ایجاد فضایی برای نقدینگی که بتواند در حکم ضربه‌گیر باشد اولویت سیاست‌گذاران به نظر می‌رسد. آزادسازی در بازار پول برای جذب سپرده‌ها بیشتر بر اساس تورم که در بسته پولی نیز پیش‌بينی شده است یکی از این اقدامات است. در کنار این سیاست، افزایش تسهیلات مسکن با هدف انتقال نقدینگی به این بخش نیز می‌تواند به عنوان یک سیاست مکمل در ساماندهی نقدینگی به حساب آید و مسیر تازه‌ای را برای تقاضای نقدینگی جذب شده توسط بانک‌ها ایجاد کند. به این ترتیب بخش مسکن نقش ضربه‌گیر را برای نقدینگی سرگردان در اقتصاد ایفا خواهد کرد.
با پشتوانه ارزی قوی وارد شده‌ایم
به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، محمود بهمنی با ارزیابی مثبت از پاسخگویی به متقاضیان مرکز مبادلات ارزی افزود: وجود حجم گسترده‌ای از جمعیت در طبقات و پاسخگویی به تقاضاهای آنان به این معنا است که تقاضا از روی بازار برداشته می‌شود.
ريیس شورای پول و اعتبار درخصوص تاثیر مرکز مبادلات بر بازار ارز اظهار کرد: بازار تا حدودی در حال مقاومت است ولی قطعا به زودی این مقاومت درهم خواهد شکست چون ما با پشتوانه ارزی قوی وارد این مرکز شده‌ایم. بهمنی با اشاره به اینکه تا چندی قبل این تقاضاها تماما روی بازار بود، خاطرنشان کرد: شبکه بانکی با این مرکز، بازار را سبک کرده و قرار است موارد دیگری از اختصاص ارز به این مرکز اضافه شود.
وی از ارائه ارزهای دانشجویی و درمانی با نرخ مرجع خبر داد و افزود: در صورت داشتن توان پاسخگویی، سعی می‌شود کلیه تقاضاهای خرد در این مرکز متمرکز شود. رییس کل بانک مرکزی با اشاره به مدیریت تقاضاهای خرد ارزی تاکید کرد: براین اساس، دلیلی ندارد ما شاهد افزایش قیمت ارز باشیم.
وی در ارتباط با تخصیص ارز به کالاهای واقع در اولویت‌های 5 تا 10 بیان کرد : این اولویت‌ها در برنامه‌های ما قرار دارد. در حال حاضر اولویت‌های 3 تا 5 را در این مرکز پاسخگو هستیم و اولویت‌های 1 و 2 همچنان به نرخ ارز مرجع 1226 تومان پرداخت می‌شود.
کاهش فشار به بازار
این در حالی است که مینو کیانی‌راد، معاون ارزی بانک مرکزی نیز از کاهش فشار بر بازار آزاد، سخن گفت. بهمني کیانی‌راد در خصوص تاثیر مركز مبادلات ارز بر بازار ارز بیان کرد: باید اجازه داد مدتی از فعالیت مرکز مبادلات ارزی بگذرد تا به تقاضاهای واقعی پاسخ داده شود و فشار بر بازار آزاد از این نظر، کاسته شود. در این صورت، دلیلی برای افزایش نرخ ارز وجود ندارد.
معاون ارزی بانک مرکزی در باره نحوه محاسبه نرخ ارز در این مرکز گفت: پس از درنظر گرفتن سبدی از ارزهای معامله شده در صرافی‌های مجاز، نرخ اولیه به‌دست می‌آید و پس از کسر کارمزد، دو درصد از این رقم کاسته می‌شود و در نهایت، نرخ ارز غیرمرجع ( مبادله‌ای) به دست می‌آید.
آغاز فروش ارز توسط مردم در بانك‌ها
در خبری دیگر در این رابطه، مينو كياني راد، معاون ارزي بانك مركزي، در گفتوگو با ايسنا، با بيان اينكه عرضه ارز به مركز مبادلات ارزي چيزي بود كه موردنظر ما بود، اظهار كرد: برنامه‌ريزي كرديم كه بانك‌ها دريافت ارز را انجام دهند؛ بنابراين روز پنج‌شنبه بخشنامه‌اي صادر كرديم كه بانك‌هاي عامل هم مي‌توانند تحت چارچوب مركز مبادلات ارزي نسبت به دريافت ارز يا خريد ارز از مردم اقدام كنند و قيمتي كه تعيين مي‌شود با توجه به نرخي است كه مركز مبادلات اعلام مي‌كنند.
وی خاطرنشان کرد: از صبح شنبه هشتم مهر ماه مردم مي‌توانند به شعب تمامي بانك‌ها مراجعه كرده و ارز خود را عرضه كنند و همه بانك‌ها نيز مي‌توانند ارز مردم را خريداري كنند.
معاون ارزی بانک مرکزی در پاسخ به اختلاف بين نرخ ارز در مركز مبادلات و در بازار آزاد گفت: بين اين دو نرخ فاصله‌اي وجود دارد، ولي بايد گفت كه بخشي از بازار آزاد تصنعي است. كياني‌راد تاكيد كرد: در حال حاضر عرضه ارز از سوي مردم مي‌تواند در تمام بانك‌ها صورت گيرد و همه بانك‌ها مي‌توانند ارز را خريداري كنند و مصارفشان هم در همين چارچوب اولويت‌هاي تعيين و مشخص‌شده است.
ورود سه بانک دیگر به جمع بانك‌هاي عامل
معاون ارزي بانك مركزي همچنین گفت: ما توانستيم سه بانك عامل ديگر را آموزش دهيم براي اينكه بتوانند مشتريان اين بانك‌ها به اين مركز مراجعه كنند، اما عمليات مربوط به نقل و انتقال ارز از طريق بانك‌هاي ملت و كشاورزي انجام مي‌شود. وي اظهار كرد: سه بانك پاسارگاد، پارسيان و توسعه صادرات از دیروز با همان چارچوبي كه تعريف شده شروع به كار کرده اند.
معاون ارزي بانك مركزي ادامه داد: برنامه‌ريزي شده كه سه بانك ديگر نيز براي آموزش بيايند و براساس برنامه‌ريزي‌هاي صورت گرفته ترتيبي داده‌ايم كه هر دو روز سه بانك را آموزش دهيم.
كياني‌راد با بيان اينكه تجهيزات و ميز براي سه بانك ياد‌شده در اين مركز فراهم شده و آنها از امروز شروع به كار مي‌كنند، عنوان كرد: ترتيبي داده‌ايم كه همه بانك‌ها بتوانند دراين طرح مشاركت داشته باشند، اما عامليت كار نقل و انتقال فقط توسط همان دو بانك ملت و كشاورزي انجام مي‌شود.
ظهور نتایج راه‌اندازی مرکز تا 15 روز دیگر
معاون ارزي بانك مركزي در این گفتوگو تاكيد كرد كه در مركز مبادله دارندگان و متقاضيان ارز نگراني براي كمبود ارز وجود ندارد، چرا كه معاملات در اين مركز الكترونيكي است. كياني راد با تاكيد بر اينكه نگراني از كمبود ارز در اين مركز بي‌مورد است، گفت: ذخائر ارزي ارز امروز به‌طور بي‌سابقه‌اي بالا است و در اين باره نبايد نگران بود. وي افزود: بايد اجازه داد تا مدتي از فعاليت مركز مبادله دارندگان و متقاضيان ارز بگذرد، اما من معتقدم تا 15 روز بعد از آغاز فعاليت اين مركز نتايج آن در بازار مشخص مي‌شود.
هدف؛ یکسان سازی نرخ ارز است
صمد کریمی سخنگوی مرکز مبادلات ارزی که یک هفته پیش راه‌اندازی شده نیز در گفتوگو با هفته‌نامه «تجارت فردا» هدف از راه‌اندازی این مرکز را «یکسان‌سازی نرخ ارز» عنوان کرده است. کریمی در این گفتوگو با بیان تفاوت‌های موجود میان راهکارهای به کار گرفته شده از سوی بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز گفت: پیش از این رویکرد این راهکارها به بازار فرعي بود، سپس بورس ارز مطرح شد و هم اینک مركز مبادلات ارزی راهکار عملياتي و استانداردي است. این مهم است که در اجرا ما به سمتي حرکت خواهیم کرد كه حجم عمده تقاضاها و عرضه‌ها به مركز مبادلات هدایت شده و اين مرکز بازار غالب ارز در كشور شود. کریمی در پاسخ به این سوال که «در مرکز مبادلات ارزی، نرخ ارز چگونه تعيين مي‌شود؟» گفت: «در اين طرح شبكه صرافي‌هاي مجاز و كانون صرافان نقش اصلی در استخراج نرخ ارز آزاد و استخراج ميانگين وزني قيمت روزانه را دارند.» او افزود: «بانك مركزي با توجه به تعاملي كه با شبكه صرافي‌هاي مجاز و كانون صرافان دارد، نسبت به دریافت قيمت نرخ ارز به نرخ بازار آزاد اقدام می‌کند.»
وی اضافه کرد: «در بانک مرکزی يك سيستم قيمت‌گذاري نرخ ارز وجود دارد كه وقتي روزانه قيمت‌هاي ميانگين موزون اخذ شد، 2 درصد زير نرخ بازار بدون کارمزد، براي روز بعد و قبل از شروع روز كاري به بانك‌هاي عامل اعلام می‌شود. ضمن اينكه تصميم بر اين شده كه به صورت عمومي هم اين نرخ اعلام و در سایت بانک مرکزی درج شود.»
کریمی در مورد آثار و تبعات اجرای طرح مرکز مبادلات ارزی نیز گفت: «با توجه به اینکه ارز حاصل از صادركنندگان كه در اين بازار عرضه مي‌شود، مطابق با توافقاتي كه با سازمان توسعه، تجارت و وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام گرفته، براي كالاهاي گروه 3 و 4 و 5 نیز ارز فروخته خواهد شد.» وی افزود: هم‌اكنون ساختار توليد ما در كشور به گونه‌اي است كه اولويت نخست بخش توليد، ادامه روند توليد و حفظ اشتغال است. براي ادامه روند توليد، حفظ ظرفيت توليد و اشتغال، ما بايد در كشور يك جريان باثبات از واردات كالا، به ويژه كالاهايي كه مواد اولیه، واسطه‌ای یا سرمایه‌ای هستند در بخش توليد ايجاد كنيم. اين بازار واردكنندگان كالاهاي گروه 3، 4 و 5 كه عمدتا در بخش توليد و بخش‌های كشاورزي، صنعت و معدن و نفت و گاز هستند را هدف قرار داده است. » به گفته کریمی «این طرح با تامين منابع ريالي صادرکنندگان کشور که اغلب خود تولیدکننده هستند کمک شایانی به حل مشکلات نقدینگی آنها خواهد کرد.»وی افزود: «صندوق توسعه ملي هم در اين طرح مشاركت دارد، به طوری که منابع ريالي حاصل از عرضه صندوق توسعه ملي، به بخش‌ها و طرح‌های اولویت‌دار از طریق بانک عامل اختصاص می‌یابد.» سخنگوی مرکز مبادلات ارزی در بخش دیگری از این گفتوگو به اهداف در نظر گرفته شده از راه‌اندازی این مرکز اشاره کرد و افزود: «هدف اصلي در خصوص راه‌اندازي اين بازار، جلوگيري از نوسانات شديد نرخ ارز در بازار ارز دستيابي به يك نرخ تعادلي است.» او خاطرنشان کرد: «مديريت نوسانات نرخ ارز يعني نوسانات در يك دامنه مشخص و با درجه اعتماد بالا حفظ شود. به عبارت ديگر بانك مركزي بتواند با توجه به سياست‌هاي پولي و نظام شناور مديريت‌شده، نرخ ارز را در يك دامنه مشخص با نوسانات محدود و درجه اعتماد بالا كنترل و مديريت كند.»
به گفته کریمی، با این مکانیزم ارزهايي كه در واقع در حساب سبد دارايي خانوارها و صاحبان كسب و كارها است نیز می‌تواند به سیستم بازگشته و در ثبات بازار ارز موثر باشد. از طرف ديگر، از لحاظ تقاضا براي واردات، خدمات، درمان، مسافرت وجود داشته و موضوع تعهدات قبلي نيز مطرح است. پس در قالب اين طرح، بانك مركزي با يك قيمت‌گذاري صحيح و براساس مولفه‌هاي عرضه و تقاضا در بازار و اصلاح قيمت‌ها تلاش مي‌كند كه در آينده تعادل باثباتي را در بازار ارز ايجاد كند. اين ثبات مي‌تواند به بازارهاي ديگر مانند بازار طلا و بخش واقعي اقتصاد هم كمك كند.
وی افزود: «اين طرح، آثار مثبت خودش را در تصميمات سرمايه‌گذاران، مصرف‌کنندگان، واردكنندگان و صادركنندگان، سيستم مالي، بانك‌ها و حتي بورس ما خواهد گذاشت.»
کریمی با اشاره به اجرای فاز دوم مرکز مبادلات ارزی گفت: «در فازهای آتی سایر صادرکنندگان غیرنفتی نیز ورود خواهند کرد.» او به زمان راه اندازی فاز دوم این مرکز اشاره نکرد، اما گفت: «در این باره توافقاتي با شركت نفت شده و براساس اين توافقات، ميزان عرضه ارز توسط شركت ملی نفت تا پايان سال مشخص شده است و طبيعتا عرضه ارز هفتگي نیز مشخص است.
او در پاسخ به این سوال که «سرنوشت اولویت 5 به بعد در مکانیزم مرکز مبادلات ارزی چه می شود؟» گفت: «در فازهاي تكميلي طرح، گروه‌هاي ديگر كالايي نیز وارد می‌شوند البته این امر مستلزم این است که گروه‌هاي كالايي 3، 4 و 5 پوشش داده شود.»
کریمی همچنین در مورد مشتریان شهرستان‌ها نیز گفت: «مشترياني كه در شهرستان‌ها هستند در چارچوب این طرح مي‌توانند بدون مراجعه به اين مركز، وارداتشان را انجام بدهند.» او افزود:« مشتریان شهرستانی باید اسناد و مدارک خود را از طریق شعب اين بانك‌ها (ملت و كشاورزي) در شهرستان‌ها به ادارات مرکزی در تهران ارسال کنند. حتي اگر مشترياني كه حسابشان نزد بانك‌هاي ديگر است، آنها هم مي‌توانند در چارچوب اين طرح كارشان را پيش ببرند. چون بالاخره بين بانك‌هاي كشور يا در سيستم بانكي، بانك‌ها نزد يكديگر حساب دارند و از طريق آن روش‌هاي بانكي مي‌توانند انتقالات وجه ريال و ارزي را با همديگر انجام دهند.»
کریمی در پاسخ به این سوال که «در این مرکز برای متقاضی چه امتیازي وجود دارد که ارز خود را از این بازار تهیه کند؟» گفت: «اگر يك واردكننده مي‌تواند از طريق شبكه صرافي‌هاي مجاز ارز خود را تامين كند و انتقالات هم با سرعت بالاتري انجام شود این کار صورت گیرد، چرا اين كار در آنجا انجام نشود؟ ليكن اين مركز هم متقاضيان خاص خودش را دارد و خواهد داشت و به نظر من میزان استقبال از مرکز مزبور با يك نرخ صعودي مواجه خواهد شد.» وی افزود: «شبكه صرافي‌هاي مجاز، مركز مبادلات ارزي موجود و حتي آن بخشي كه ما براي تامین ارز اولويت‌هاي يك و دو وجود دارد، مكمل هم هستند.»
بنا به آمار ارائه شده از سوی مسوولان مرکز مبادلات ارزی، فروش ارز در مرکز مبادلات ارزی، عصر دیروز از میزان کل فروش ارز در سه روز گذشته بیشتر بوده است. بر اساس این آمار، تا عصر دیروز بیش از سی میلیون دلار ارز در اختیار متقاضیان واجد شرایط قرار گرفته است که این میزان نزدیک به کل ارزهای فروخته شده در سه روز نخست فعالیت مرکز است. این میزان ارز به 130 واجد شرایط دریافت ارز مبادله‌ای فروخته شده که از نظر تعداد بیش از دو برابر تقاضای پاسخ گرفته در سه روز نخست فعالیت این مرکز است. بانک مرکزی در تلاش است با افزایش ساعت کار این مرکز، تا هشت شب بخش وسیع‌تری از متقاضیان ارز برای واردات گروه‌های کالایی 3 تا 5 را پاسخ دهد. آمارها نشان می‌دهد در سه روز نخست فعالیت مرکز مبادلات دارندگان و متقاضیان ارز بالغ بر 34 میلیون دلار در اختیار متقاضیان واجد شرایط شامل دارندگان اسناد ثبت سفارش برای واردات گروه کالایی سه تا پنج قرار گرفته است. گروه‌های کالایی سه تا پنج شامل کالاهای واسطه‌ای، سرمایه‌ای و مواد اولیه واحدهای تولیدی در بخش صنعت، معدن و کشاورزی است. خانم کیانی‌راد معاون ارزی بانک مرکزی پیشتر اعلام کرده است به تدریج سایر گروه‌های کالایی (گروه‌های پنج به بعد) مشمول دریافت ارز با قیمت کمتر از بازار آزاد خواهند شد.
