دنیای اقتصاد- پس از چند روز پر افت و خیز در بازار ارز و طلا روز گذشته قیمت جدیدی برای این دو بازار تعیین نشد؛ گزارش‌ها نشان می‌دهد که بازار یکی از کم حجم‌ترین روزهای معاملاتی خود را سپری کرده است و دارندگان ارز تمایلی به خرید و فروش از خود نشان نداده‌اند. اظهار نظرهای برخی دولتمردان برای مقابله با حباب قیمتی از طریق افزایش عرضه در مبادی رسمی نیز یکی از دلایل کاهش داد و ستد عنوان شده است. در توصیف روند دیروز می‌توان گفت: بازار دچار توقف قیمتی شد.
توقف قیمتی در بازار
گروه بازار پول- به فاصله 12 ساعت پس از اظهارات وزیر امور اقتصادی و دارایی در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری ؛ بازار غیررسمی ارز و سکه، با برخی از اقدامات کنترلی و نبود خرید و فروش مواجه شد تا قیمت مشخصی برای انواع ارز، کشف نشود. این موضوع، قیمت دلار – به‌عنوان پایه تبدیل قیمت انواع ارز- را تا میانه‌هاي دیروز مبهم باقی گذاشت.
مجموعه این عوامل موجب نوعی از محافظه کاری در بازار و توقف خرید و فروش در میان صرافی‌ها شد تا جایی که اخبار متناقضی از قیمت انواع ارز در میان صرافی‌ها منتشر مي‌شد که خود بر سردرگمی دو طرف عرضه و تقاضا اضافه مي‌کرد. شرایط تا پایان روز کاری گذشته به گونه‌اي پیش رفت که بسیاری از ارزهای مورد تقاضا با عدم فروش از سوی دارندگان ارز مواجه بود تا عملا هیچ نرخ معتبر و مشخصی در میان صرافی‌ها و حتی دلالان ارز، به کار گرفته نشود. از این رو قیمت‌هایی که در جدول نرخ ارز در بازار آزاد در این صفحه دیده مي‌شود نیز از این شرایط تاثیر پذیرفته و تخمین وضعیت بازار است. بازاری که بر اساس گزارش خبرگزاری رسمی کشور به دلیل وجود هیجان روز کم رونقی را پشت سر گذاشت. احمد کریمی دبیرکل جامعه اصناف و بازار در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر درباره تعطیلی بخشی از بازار تهران گفت: بازاریان برای حفظ امنیت بازار و اینکه اوضاع بهم نریزد ناچار شدند مغازه‌هاي خود را ببندند. کریمی اصفهانی تاکید كرد: به محض برقراری امنیت بازاریان کار خود را از سر خواهند گرفت.
در این میان، شامگاه سه‌شنبه، شمس‌الدین حسینی وزیر امور اقتصادی و دارایی نیز بازار غیررسمی کنونی ارز را «بازار مکاره و سرشار از سفته بازی» خواند و وعده داد که «با کمک مرکز مبادلات ارزی، این بازار جمع خواهد شد.» مرکز مبادلات ارزی نزدیک به 10 روز پیش در یکی از ساختمان‌هاي وزارت صنعت و تجارت با هدف پاسخگویی به نیاز ارزی واردکنندگان در اولویت‌هاي کالایی 3 تا 5 راه اندازی شده و قرار است به زودی ارز دانشجویی نیز در این مرکز عرضه شود. نرخ ارز در این مرکز هر روز از سوی بانک مرکزی با فرمول خاصی تهیه و اعلام مي‌شود و به مراتب کمتر از نرخ بازار آزاد ارز است. تاکنون و بر اساس آخرین آمار اعلام شده، ثبت سفارش‌هاي انجام گرفته در این مرکز تا 655 فقره رسیده است و به گفته بانک مرکزی تاکنون بیش از 180 میلیون دلار در این مرکز ارز فروخته شده است. بانک مرکزی، نرخ دلار مبادله‌اي در اتاق ارز را برای داد و ستدهای دیروز، 26 هزار و 720 ریال اعلام کرد که معادل نرخ دو روز گذشته است. همزمان با ثبات بیشتر نرخ ها، تنها یورو شاهد افزایش قیمت است و لیر ترکیه نیز تنها ارزی است که دیروز با افت قیمت مواجه شده است.
به گفته مدير اداره مركز مبادلات ارزي تعداد بانك‌هاي عامل در مركز مبادلات ارزي افزايش يافته و به مرور بانك‌هاي ديگري نيز اضافه خواهند شد.
غلامرضا قاسمي در گفت‌وگو با ايسنا، اظهار كرد: در حال حاضر بانك‌هاي كشاورزي، ملت، تجارت، اقتصاد نوين، توسعه صادرات، پارسيان، پاسارگاد، سامان، سپه، رفاه، كارآفرين، مسكن و بانك ملي در اين مركز حضور دارند. وي اظهار كرد: سعي مي‌كنيم از بانك‌هاي صادرات، صنعت و معدن، سرمايه و پست بانك نيز دعوت كنيم كه در مركز حضور پيدا كنند. قاسمي در ادامه گفت: بانك‌هاي كوچكي نيز وجود دارند كه در تلاشيم با ايجاد فضايي آنها را هم دعوت كنيم كه در اين مركز حضور پيدا كنند. مدير اداره مركز مبادلات ارزي اظهار کرد: اين مركز در حال حاضر و كماكان پاسخگوي متقاضيان اولويت‌هاي 3، 4 و 5 است كه متقاضيان ارز با اولويت‌هاي ياد‌شده بايد با در دست‌داشتن فرم سفارش به مركز مبادلات ارزي مراجعه كنند.
شرایط بازار در هفته‌اي که گذشت
نگاهی به نوسان قیمت انواع ارز در بازار غیر رسمی نشان مي‌دهد که در میانه هفته، بالاترین میزان قیمت انواع ارز در بازار رخ داده است. چنانکه در روز دوشنبه، قیمت دلار، یورو و پوند در بازار به ترتیب 7/22 درصد، 1/16 درصد و 9/15 درصد نسبت به روز یکشنبه افزایش داشته است. این نوسان قیمتی در روز سه شنبه کاهش پیدا کرده و قیمت‌ها سقوط نسبی داشته است.
خرید ارز در بانک‌ها به نرخ اتاق مبادلات ارز
همزمان با تحولات جدید ارزی، سخنگوی مرکز مبادلات ارزی دارندگان و متقاضیان ارز نیز گفت:خريد ارز به صورت اسكناس به نرخ مبادله‌اي يا نرخ غير مرجع كه روزانه توسط بانك مركزي اعلام مي‌شود در شبكه بانكي كشور(بانك‌هاي خصوصي و دولتي) مجاز است يعني بانك‌هاي كشور مي‌توانند به نرخ غيرمرجع يا نرخ مبادله‌اي كه اعلام مي‌شود نسبت به خريد اسكناس اقدام كند.
صمد كريمي در گفت‌وگو با ایسنا، با بيان اين مطلب افزود: فروش ارز هم به نرخ مبادله‌اي اعلامي از سوي بانك مركزي به علاوه حداكثر يك درصد كارمزد به مصارف خدماتي از محل منابع ارزي حاصل مندرج در بند يك بخشنامه‌اي كه به بانك‌هاي كشور ابلاغ شده و همچنين منابع ارزي آنها بلامانع است.
كريمي در ادامه ابراز كرد: در بخشنامه‌اي كه در تاريخ چهارم مهرماه به بانك‌ها ابلاغ شد آنها مي‌توانند به خريد و فروش اسكناس و حتي حواله بانرخ مبادله‌اي يا نرخ غيرمرجع بانك مركزي اقدام كنند.
وي تاكيد كرد: در مركز مبادلات ارزي به هيچ عنوان مبادلات فيزيكي ارز (اسكناس) انجام نمي‌شود.
كريمي آزاد گفت: با ورود ارز ساير صادر‌كنندگان غيرنفتي و همچنين صندوق توسعه ملي به اين بازار مطمئنا شاهد افزايش حجم مبادلات و عمق‌بخشي به اين بازار خواهيم بود و اين موضوع در نهايت تاثيرات مثبت خود را خواهد داشت.
سخنگوی مرکز مبادلات ارزی دارندگان و متقاضیان ارز پيش از اين نيز گفته بود: وقتي در اقتصادي سهم عمده‌اي از بازار ارز را بازار بين‌بانكي تامين مي‌كند و بازار آزادي كه وجود دارد با سهم كمتري فعاليت مي‌كند بنابراين پيش‌بيني ما اين است كه تاثير اين بازار در قيمت كمتر خواهد بود چون سهم كمتري را دارد.وي افزود: در آينده شاهد ثبات در بازار ارز خواهيم بود و طبيعي است بعد از ايجاد ثبات طبيعتا با كنترل شوك‌هاي خارجي اقتصاد مي‌توانيم شاهد روند نزولي نرخ ارز در بازار باشيم.
دلیل نوسان ارزی چیست؟
طی یکی دو هفته گذشته بسیاری از کارشناسان اقتصادی درصدد پاسخ به این سوال برآمده اند که دلیل نوسان اخیر در بازار ارز چیست؟
دکتر مسعود نیلی اقتصاددان در این باره معتقد است: «بخشی از این موضوع مربوط به عوامل غیراقتصادی مي‌شود که تاثیر آن قابل توجه است و آن را نمي‌توان نادیده گرفت.» به گفته وی «بخشی دیگر از این بحران مربوط به رشد خیلی بالای حجم نقدینگی در سال‌هاي اخیر و افزایش واردات نسبت به تولید در سال‌هاي اخیر است.» این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: «با توجه به این دو مساله تغییرات روی داده در نرخ ارز کاملا با شرایط مذکور سازگار است. لذا اصلاح شرایط کنونی بستگی دارد به اینکه آن دو عاملی که ذکر شد، آیا هر دو یا یکی از آنها قابل تغییر هستند یا خیر؟» وی ادامه داد: «اگر شرایط غیراقتصادی را داده شده تلقی بکنیم، شرایط اقتصادی با کنترل رشد حجم نقدینگی و ایجاد یک بازار روان ارز- بازاری که در آن اختلالات دولت در حداقل باشد- مي‌توان کاری کرد که اگر نرخ ارز روند صعودی دارد، حداقل یک روند پرنوسان نباشد.»
اما راه حل نوسان فعلی بازار چیست؟ بانک مرکزی در 9 ماه گذشته، با توجه به تحولات ارزی، راهکارهای بسیاری را آزموده است. اما نوسان قیمت همچنان ادامه دارد. دکتر محمد طبیبیان رییس سابق موسسه عالی بانکداری در این باره به سایت «فرارو» گفت: «اکنون جریان‌هاي مختلف به هم پیوسته است که این وضعیت را بوجود آورده اند. یکی بحث مالی دولت و هزینه‌ها است، عامل دوم افزایش نقدینگی و افزایش اعتبارات بانکی است که با دخالت در مکانیسم‌هاي بانک‌ها و تخصیص منابع بانک‌ها از طریق اداری و دستوری موجب افزایش نقدینگی شد.»
بهاءالدین حسینی هاشمی معتقد است: اگر اتاق مبادلات ارزی ایجاد نمي‌شد نرخ دلار بیش از این افزایش مي‌یافت؛ به گفته او همین که این اتاق توانسته آهنگ رشد قیمت را کند نماید، یعنی اثر مثبتی در بازار داشته است. حسینی هاشمی در گفت‌وگو با فارس اظهار کرد: بهترین راهکار برای کاهش نرخ ارز پذیرش واقعیت قیمت ارز و قدرت برابری خرید دلار و ریال است. وی با بیان اینکه یک فرمول ساده برای تعیین نرخ ارز وجود دارد، گفت: تورم داخلی منهای تورم خارجی، نرخ ارز را تعیین مي‌کند حال اگر تورم داخلی را 25 درصد و نرخ تورم خارجی را 5 درصد در نظر بگیریم و این دو را از یکدیگر کسر کنیم به نرخ 20 درصد مي‌رسیم. به گفته وی، اگر در سال به عنوان مثال 20 درصد از ارزش پول ملی کاسته مي‌شد به این ترتیب شوک و فشار ناگهانی به یکباره به بازار تحمیل نمي‌شد. این کارشناس مسائل پولی و بانکی گفت: اگر این 20 درصد به تدریج از پول ملی کاسته مي‌شد مردم مي‌توانستند خود را با آن منطبق کنند و درآمدها نیز متناسب با آن افزایش مي‌یافت. آنچه اکنون رخ داده، درآمدها ثابت مانده و نرخ ارز و قیمت‌ها چندین برابر شده‌اند. وی با بیان اینکه در شرایط فعلی و تحولات بازار، دارندگان تعهدات ارزی و همچنین بانک‌هایی که سپرده ارزی اخذ کرده و با تبدیل آن به ریال، دارایی آنها در حال حاضر پاسخگوی میزان بدهی‌شان نیست، دچار صدمه و زیان شدید شده‌اند. حسینی هاشمی گفت: بانک‌هایی که تا پیش از تحولات فعلی بازار، ناشی از تاثیر نرخ ارز ترازشان مثبت مي‌شد، اکنون ناشی از نرخ ارز ترازشان منفی شده است.
