تلاش برای گسترش بانکداری الکترونیک در کشور که سالهاست در دستورکار بانک مرکزی و مسوولان بانکها قرار گرفته، شاید تاحدودی توانسته افراد را تشویق به استفاده از دستگاههای خودپرداز و بعضا دیگر ابزارهای الکترونیک بانکها کند،
اما به گفته کارشناسان این حوزه، ایران در بهرهگیری از ابزارهای الکترونیک بانکی همچنان نسبت به سایر کشورها از قافله عقب مانده و افراد هنوز در امور مالی و بانکیشان از تمامی ابزارهای نوین بانکی بهرهگیری نمیکنند. این کارشناسان عوامل زیادی را در این عقبافتادگی دخیل میدانند.
فرنود حسنی، از فعالان حوزه بانکداری الکترونیک در این زمینه با اشاره به اینکه درصورتیکه سیستم بانکداری دارای زیرساخت مناسب، امکانات و تجهیزات فنی مناسب نباشد و از متخصصان مناسب برای راهاندازی این سیستمها بهره گرفته نشود، مشتریان بانکداری الکترونیک نخواهند توانست به خوبی از این ابزارها بهرهمند شوند و مشکلات همچنان به قوت خود باقی خواهند ماند.
او گفت: برای تحقق کامل بانکداری نوین باید علاوه بر فرهنگسازی و بسترسازی مناسب و آموزش افراد جامعه با تقویت زیرساختهای فیزیکی از قبیل سرعت اینترنت، بالا بردن ضریب امنیتی سیستم خدمات الکترونیک بانکی و... بخشی از مشکلات موجود را رفع کرده و مردم را به استفاده مناسب و راحتتر از خدمات الکترونیک بانکها ترغیب کرد.
حسنی براین باور است که توسعه فناوری اطلاعات (IT) در بهبود عملکرد سیستم بانکی بسیار موثراست و با استفاده از ابزارهای الکترونیک بانکی میتوان خدمات بیشتر و بهتری به مشتریان ارائه داد چون در این شرایط حضور فیزیکی در بانک کاهش مییابد و معاملات آسانتر میشود.
او با اشاره به اینکه هنوز در خانوادهها تاکید بر استفاده از سیستم سنتی بانکهاست، اظهار کرد: زندگی روزمره دنیای امروز ایجاب میکند که با توجه به هیاهوی شهرها و حجم ترافیک شهروندان به استفاده هرچه بیشتر از اینترنت روی آورده و با آموزشهای صحیح بتوانند امور جاری بانکیشان را از طریق اینترنتبانک به انجام برسانند.
به گفته وی، ترویج و ترغیب مردم به استفاده از خودپردازها باعث شده صفهای طویل پشت باجههای بانک به پشت دستگاههای خودپرداز تغییر مکان دهد و همچنان استفاده از پول کاغذی در میان مردم با اهمیت باشد.
به گفته او، در واقع برای بهرهمندی از خدمات دیگر بانکداری الکترونیک همچون استفاده از دستگاههای خودپرداز و پایانههای فروش آنطور که باید فرهنگسازی نشده است که این رویه باید تغییر کند.
محمد مراد بیات، مدیرعامل مرکز فرهنگسازی و آموزش بانکداری الکترونیک «فابا» هم با اشاره به جایگاه ایران از لحاظ زیرساختهای بانکداری الکترونیک گفت: براساس بررسیهایی که انجام شده، ایران از نظر زیرساختها در منطقه بعد از عربستان در جایگاه دوم قرار دارد و از لحاظ تنوع خدمات بانکداری الکترونیکی هم بعد از ترکیه در مقام دوم هستیم. به عبارت دیگر ترکیه با وجود تنوع بالای خدمات بانکداری الکترونیک اما از نظر زیرساخت بعد از عربستان و ایران قرار دارد. به گفته او، نشانه این مساله هم نسبت تعداد بانکها به تعداد شعبات آنها در ترکیه است؛ در ترکیه حدود ۱۰۰ بانک مختلف فعال هستند اما تعداد کل شعب بانکها در این کشور تنها حدود ۱۲ هزار شعبه است.
بیات با انتقاد از وضعیت نامطلوب امکانات زیرساختی مورد نیاز در بانکداری الکترونیک افزود: پهنای باند یکی از ملزومات ارائه این نوع خدمات است اما نگاه به این موضوع که در کشورهای پیشرفته در حال حاضر به عنوان یکی از حقوق اساسی شهروندان تلقی میشود در کشور ما بهگونه دیگری است. خدمات مخابراتی در این کشورها در حال گذار از نسل سه به چهار است و ما هنوز از نسل دوم خدمات استفاده میکنیم. طبیعی است که با چنین زیرساختهایی این کشورها، جمعآوری دستگاههای خودپرداز را تا سال ۲۰۲۰ میلادی هدفگذاری کردهاند و ما همچنان به دنبال افزایش تعداد این دستگاهها هستیم.
مدیرعامل فابا تصریح کرد: آگاهی از این تفاوتها و تأکیدی که دنیا بر پیشرفتهای فناوری اطلاعات و ارتباطات داشته و دارد باعث شده مسوولان در کشور ما هم خواسته یا ناخواسته به سمت گسترش این نوع خدمات در حوزههای مختلف از جمله خدمات بانکداری الکترونیکی پیش بروند. به گفته وی امروزه ارائه خدمات بانکداری الکترونیک به یکی از اولویتهای بانکها تبدیل شده چون برخورداری از این خدمات یکی از مطالبات مشتریان بانکهاست. از این رو شاهد سرمایهگذاری، گسترش، تقویت و تبلیغ در این حوزه هستیم. وی افزود: با وجود اهمیت و نقشی که بانکداری الکترونیکی در اقتصاد دارد ما با چالشهایی در ابعاد نرمافزاری هم مواجهیم، ازجمله اینکه هنوز استانداردسازی لازم برای ارائه خدمات بانکداری الکترونیکی انجام نگرفته تا مشخص شود خدمات مطلوب باید حداقل از چه مشخصاتی برخوردار باشد.
بیات ادامه داد: در حوزه حقوقی هم با چنین مشکلاتی مواجه و در بسیاری از حوزهها با کمبود قوانین متناسب با تعاملات و تبادلات الکترونیکی روبهرو هستیم و همین مساله مسیر برخورداری از خدماتی را که بسترهای سختافزاری آن فراهم است را با فراز و نشیبهای بسیاری مواجه کرده است. مدیرعامل مرکز فرهنگسازی و آموزش بانکداری الکترونیک به نبود زیرساختهای فرهنگی مناسب هم اشاره کرد و گفت: آگاهی عمومی و فرهنگ مناسب برای بهرهمندی از خدمات بانکداری الکترونیکی شرط لازم اشاعه این خدمات است ولی ما متاسفانه آن گونه که باید و شاید در این حوزه کار نکردهایم.
علیرضا شاهرخ، معاونت عملیات فناوری و اطلاعات بانک اقتصاد نوین هم در این زمینه با تاکید براینکه آشنا نبودن افراد نسبتبه مزیتها و کاربردهای ابزارهای الکترونیک در این سالها باعث شده که با وجود توسعه و افزایش تعداد دستگاهها و ابزارهای نوین بانکی اما افراد همچنان به شکل سنتی و به شکل حضوری در داخل شعب به امور بانکیشان بپردازند، گفت: فرهنگسازی در زمینه استفاده از ابزارهای جدید بانکداری الکترونیک و همچنین آموزش درخصوص چگونگی کار با ابزارهای نوین بانکی و البته اطلاعرسانی درباره مزیتها و کاربردهای این ابزارها بهطور حتم در توسعه این بخش میتواند مفید واقع شود.
وی معتقد است: باید شرایطی را ایجاد کرد تا افراد سطح آشناییشان را با محصولات بانکداری افزایش دهند که در این راستا نقش بانکها نیز بسیار پررنگ و حائز اهمیت است.
این کارشناس حوزه بانکداری الکترونیک بر این باور است که بانکها با تبلیغات مفید و همچنین تهیه بروشورهای آموزشی میتوانند مردم را با ابزارهای نوین بانکی آشنا کنند تا از مزیتها و کاربردهای این ابزارها مطلع و با اطمینان بیشتر، ترغیب به استفاده از این ابزارها شوند. او تصریح کرد: افراد باید بانکداری به شیوه سنتی را کنار بگذارند و به سمت استفاده از بانکداری نوین حرکت کنند که استفاده از این ابزارها مزیتهای زیادی را با خود به همراه خواهد داشت.
به هر حال به نظر میرسد عدم آشنایی افراد نسبت به مزیتها و کاربردهای ابزارهای الکترونیک در کنار فراهم نشدن زیرساختها در حوزه بانکداری الکترونیک، باعث شده افراد همچنان به شکل سنتی، با حضور در داخل شعب به امور بانکیشان بپردازند. نتیجه اینکه باید شرایطی ایجاد شود که افراد آشنایی بیشتری با محصولات بانکداری نوین داشته باشند که در این راستا نقش بانکها نیز بسیار حائز اهمیت است. بانکها با تبلیغات مفید میتوانند مردم را با ابزارهای بانکی آشنا کنند تا از مزیتها و کاربردهای این ابزارها مطلع شوند که با اطمینان بیشتر به استفاده از این ابزارها ترغیب شوند.