بهرهبرداری از منابع طبیعی، استفاده بهینه و تولید ثروت از آنها به عنوان یک اصل، میتواند نقش مهمی در پیشرفت و توسعه بخشهای مختلف یک جامعه از جمله اقتصاد، صنعت و حتی سیاست داشته باشد.
برای حصول این هدف، توجه به معادن کشور از جمله مواردی است که اهمیت بسزایی دارد. به نظر میرسد برای افزایش بهرهوری و استفاده صحیح از معادن، روند بهرهبرداری از این منابع خدادادی مورد ارزیابی مجدد قرار گیرند. این اقدام، بستری مناسب برای جذب سرمایهگذاران خارجی و داخلی ایجاد خواهد کرد و به این ترتیب، گامی مثبت در جهت توسعه پایدار اقتصادی برداشته میشود. شرایط حاکم بر معادن سرب و روی کشور یکی از این موارد است.
براساس آمارها ۴۳ معدن سرب و روی در سراسر ایران پراکنده است که معادن سرب و روی انگوران زنجان، نخلک اصفهان و مهدیآباد یزد، کوشک بافق و آهنگران ملایر، از مهمترین آنها به شمار میروند. حدود سه درصد ذخائر جهانی سرب و روی در مهمترین معادن ایران قرار دارد. و کشورمان هماکنون با تولید ۰/۵۷ درصد سرب جهان، مقام بیستوسوم تولید دنیا و با تولید ۲/۱۲ درصد روی جهان، رتبه پانزدهم تولید روی جهان را در اختیار دارد.
در فروردین و اردیبهشت امسال، ۲۴ هزار و ۱۰۰ تن سرب و روی در کشور تولید شد که نسبت به مدت مشابه سال ۹۰ با رشد ۱۵/۷ درصدی روبهرو شد. تولید سرب و روی در دو ماه نخست سال ۹۰ بیش از ۲۲هزار و ۸۰۰ تن بود. همچنین تولید سرب و روی در اردیبهشت پارسال ۱۱ هزار و ۶۰۰ تن بود و در اردیبهشت گذشته با رشد ۱/۲۲ درصدی به ۱۲هزار و ۶۰۰ تن رسید. تولید روی نیز در دو ماه نخست پارسال، ۲۰هزار تن بود که این تولید در سال ۹۱ با رشد ۵ درصدی به ۲۱ هزارتن رسید. همچنین، تولیدسرب در دو ماه سال ۹۰ بیش از دو هزار و ۸۰۰ تن بوده که در سال ۹۱ با رشد ۷/۱۰ درصدی به سه هزار و ۱۰۰ تن رسید.
براساس این گزارش، تولید روی در اردیبهشتماه سال گذشته، ۱۰هزار و ۲۰۰تن بود که با رشد ۸/۷ درصدی در سال ۹۱ به ۱۱هزار تن رسیده است. تولید سرب در اردیبهشتماه پارسال نیز، یکهزار و ۴۰۰ تن بود که با رشد ۳/۱۴ درصدی در سال ۹۱ به هزار و ۶۰۰ تن رسید. ایران چهارمین تولیدکننده بزرگ ماده معدنی سرب و روی در آسیا بعد از چین، قزاقستان و هند است. همچنین از نظر تولید شمش روی جایگاه ششم و از نظر تولید سرب جایگاه پنجم را در آسیا دارد. طبق گزارش گروه بینالمللی مطالعات سرب و روی مصرف سرانه روی در ایران ۱/۱۴ کیلوگرم در سال است. این میزان، معادل مصرف سرانه روی در آمریکای جنوبی است. متوسط مصرف سرانه در اروپای غربی ۵/۹کیلوگرم و در آمریکای شمالی ۳/۴ کیلوگرم است. در چین متوسط سرانه مصرف در حدود ۲/۵ کیلوگرم اعلام شده که این مطلب نشان میدهد که ایران دارای پتانسیل قابل ملاحظهای در جهت افزایش تقاضای روی بهخصوص در صنایع گالوانیزاسیون و زیرساخت هاست.
در حوزه سرب نیز چشمانداز روشنی درخصوص افزایش تقاضا در ایران وجود دارد. در اروپای غربی متوسط هدف سرانه سالانه چهار کیلوگرم است. در چین متوسط مصرف سرانه ۱/۷کیلوگرم و در هند ۰/۱۵ کیلوگرم است. در ایران متوسط مصرف سرانه سرب ۰/۹۳ کیلوگرم است.صنعت سرب و روی ایران، با همه موانع و مشکلاتی که دارد،تاکنون توانسته است در خاورمیانه جایگاه ممتازی داشته باشد. کانیهای سرب و روی اغلب به صورت مخلوط و کانسارها دیده میشوند. کانسارهای سرب و روی ایران داخل چند کمربند مهم واقع شدهاند که کمربند یزد ـ گلپایگان، طبس ـ نایبند، انارک ـ یزد و آذربایجان از آن جمله هستند. مهمترین کانسارهای سرب ایران عبارتند از معدن سرب و روی انگوران، ایرانکوه و کوشک. ذخیره قطعی معدن سرب و روی انگوران ۹ میلیون تن و ذخیره احتمالی آن ۱۳ میلیون تن گزارش شده است و عیار روی آن ۲۵ تا ۳۰ درصد و عیار سرب این معدن سه تا ششدرصد است. معدن«انگوران» از نظر عیار بالای فلز محتوی، از معادن نادر در جهان است. این معدن که یکی از این دو معدن دولتی کشور است، از بزرگترین معادن سرب و روی دنیا محسوب شده و بیشترین حجم سرب و روی استخراجی کشور از این معدن صورت میگیرد.
روی پس از مس و آلومینیوم از مهمترین و پرمصرفترین فلزات غیرآهنی به حساب میآید و بهدلیل خواص مطلوب آن، در صنایع متعدد مورد استفاده قرار میگیرد. کاربرد روی، بیشتر در گالوانیزه و آلیاژهای مختلف است. بهطوریکه میتوان گفت ۴۸ درصد روی تولیدی در جهان در صنعت گالوانیزاسیون مصرف میشود. در ساختآهن گالوانیزه،آهن را با اکسید روی، اندود میکنند.آهن گالوانیزه برای ساخت هزاران قطعه در صنعت خودروسازی سبک و سنگین، لوازم خانگی و تجهیزات مهندسی استفاده میشود. این فلز در ساخت قالبهای صنعتی، پمپهای آب، ماشین لباسشویی، دستگاههای خوراکپزی و کاربراتور اتومبیل، پوشش ساختمانها، زهکشی آبراهها و ساخت صفحات مقاوم در برابر شرایط مختلف جوی نیز استفاده میشود.
مورد اصلی مصرف سرب نیز در باتریها و از همه مهمتر در باتری خودروست. از این فلز در باتریهای مراکز تلفنهای سیار، خودروهای برقی و انتهای برقی و نیز تامین برق اضطراری برای کامپیوترها و بیمارستانها استفاده میشود. سرب همچنین به صورت ترکیب تترا اتیل سرب برای بهسوزی، به بنزین اضافه میشود. این فلز همچنین در مهماتسازی و صنایع نظامی،در دیواره رآکتورهای اتمی و اتاق اشعه ایکس و رادیوگرافی بهعنوان جذبکننده اشعههای مضر، در بستر حمامهای گالوانیزاسیون، در صنعت لحیمکاری، در صنعت چاپ، در تهیه آندهای مورد استفاده در واحد الکترولیز و بالاخره در صنایع رنگ و کبریتسازی
کاربرد دارد.