دنیای اقتصاد- بانک مرکزی تازه‌ترین آمارها از وضعیت تراز پرداخت‌ها را در بهار سال‌جاری منتشر کرده است؛ گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد که در بخش اول یعنی «حساب جاری» که شامل تجارت كالا، خدمات و پرداخت‌هاي بلاعوض می‌شود؛ بیش از 58 درصد کاهش در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته رخ داده است، اما در بخش «حساب سرمایه‌ای»، جایی که جريان سرمايه‌گذاري و وام‌هاي بين‌المللي را نشان مي‌دهد؛ در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته وضعیت بهتری وجود داشته و این متغیر نسبت به دوره قبل بهبود یافته است. بانک مرکزی همچنین در بخشی از جزئیات تراز پرداخت‌ها، به آمار صادرات و واردات کشور طی سه ماهه اول امسال اشاره کرده و گزارش داده است که صادرات نفتی ایران در سه ماه اول امسال نسبت به بهار سال گذشته بیش از 40 درصد کاهش پیدا کرده است. بنا‌به این آمارها، میزان صادرات کالا نسبت به بهار سال گذشته در مجموع بیش از 33 درصد افت داشته است. هر چند در بخش صادرات غیر‌نفتی ایران در این مدت، رشد نزدیک به 12 درصدی مشاهده می‌شود.

بانک مرکزی گزارش داد
تجارت خارجی ایران به روایت آمار
کاهش 40 درصدی صادرات نفتی
گروه بازار پول- تازه ترین آمار منتشر شده از سوی بانک مرکزی نشان از کاهش بیش از 40 درصدی صادرات نفت ایران طی بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته دارد. این آمار در بخش «تراز پرداخت‌ها» منتشر شده که از سوی بانک مرکزی در دو سر فصل «حساب جاری» و «حساب سرمایه» ارائه می‌شود.
تراز پرداخت‌ها جدولی است حاوی «مبادلات بدهکار و بستانکار یک کشور با کشورهای دیگر و سازمان‌های بین‌المللی که به شکل مشابه با حساب‌های درآمد و مخارج شرکت‌ها تنظیم می‌شود.» این مبادلات به دو گروه کلی «حساب جاری و حساب سرمایه» تقسیم می‌شود. اهميت تراز پرداخت‌هاي كشور براي اقتصاددانان و برنامه‌ريزان به این دلیل است كه اطلاعات مهمي را از موقعيت بين‌المللي و همچنين چگونگي ارتباط اقتصاد ملي با كشورهاي ديگر نشان مي‌دهد. مثلا نشان دهنده موقعيت تجارت خارجي كشور، همچنين موقعيت كشور به عنوان قرض‌دهنده و قرض گيرنده است؛ به‌علاوه وضعيت تغييرات در موجودي ارز و طلاي كشور را تشريح مي‌كند.
وضعیت حساب جاری
در تعاریف مرتبط با تراز پرداخت‌ها، «حساب جاري» شامل تجارت كالا، خدمات و پرداخت‌هاي بلاعوض است. اين حساب علاوه بر معاملات كالايي، معادلات خدمات و پرداخت‌هاي بلاعوض را كه به صورت جاري در اقتصاد اتفاق مي‌افتد در بر مي‌گيرد. حساب جاري از آن رو اهميت دارد كه منابع و مصارف درآمد ملي را منعكس مي‌کند. بانک مرکزی در آمار خود از این بخش به رقم 18 میلیارد و 850 میلیون دلاری حساب جاری در سه ماه اول سال گذشته اشاره کرده و افزوده است که این متغیر در سه ماه اول امسال به 7 میلیارد و 849 میلیون دلار سقوط کرده است. این یعنی بیش از 58 درصد کاهش در حساب جاری ایران طی بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته.
کاهش 40 درصدی صادرات نفتی
در عین حال اجزای حساب جاری در تراز پرداخت‌ها نیز با کاهش محسوسی مواجه شده است. بر اساس آمار بانک مرکزی، صادرات کالا در بهار پارسال 38 میلیارد و 751 میلیون دلار بوده که امسال این رقم در همین زمان به 25 میلیارد و 918 میلیون دلار رسیده است. به عبارت دیگر، بیش از 33 درصد افت صادرات کالا طی بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته رخ داده است. شاید بکی از بخش‌های مهم تراز پرداخت‌ها در حساب جاری، صادرات اقلام نفتی باشد که در گزارش بانک مرکزی شامل: «ارزش نفت خام، گاز طبیعی، میعانات و مایعات گازی صادر شده از سوی شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی گاز ایران و شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، شرکت‌های پتروشیمی است.» بانک مرکزی در این بخش از کاهش 4/40 درصدی صادرات نفتی ایران طی بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته خبر داده است. بر اساس گزارش بانک مرکزی، صادرات نفت ایران در سه ماه اول سال گذشته 33 میلیارد و 335 میلیون دلار بوده که طی بهار امسال این میزان به 19 میلیارد و 864 میلیون دلار رسیده است. این در حالی است که بنا به آمارهای بانک مرکزی، صادرات غیر‌نفتی ایران در این مدت به 6 میلیارد و 54 میلیون دلار رسیده که نسبت به بهار سال گذشته نزدیک به 12 درصد رشد کرده است.
افزایش 101 درصدی واردات گاز و فرآورده‌های نفتی
بانک مرکزی همچنین گزارش داده که واردات انواع کالاها نیز در بهار امسال 16 میلیارد و 43 میلیون دلار بوده که نسبت به بهار پارسال 10 درصد کاهش پیدا کرده است، اما نکته قابل توجه رشد عجیب واردات گاز و فرآورده‌های نفتی در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته است. بنا به آمار بانک مرکزی، در بهار امسال یک میلیارد و 123 میلیون دلار گاز و فرآورده‌های نفتی وارد شده که نسبت به بهار سال گذشته بیش از 101 درصد رشد کرده است.
وضعیت حساب سرمایه
بخش دوم تراز پرداخت‌ها، یعنی «حساب سرمایه» جريان سرمايه گذاري و وام‌هاي بين‌المللي را نشان مي‌دهد ؛ به عبارت دیگر ميزان مطالبات و بدهي‌ها و تغييرات آنها از طریق حساب سرمایه مشخص مي‌شود. مطالبات خارجي «حقوقي است كه واحدهاي اقتصادي كشور نسبت به ثروت خارج از كشور دارا هستند و بدهي‌هاي خارجي، آن قسمت از ثروت داخل كشور است كه خارجيان نسبت به آن داراي حق هستند.» افزايش در دارايي‌هاي داخلي در تملك شهروندان يا دولت‌هاي خارجي و كاهش در دارايي‌هاي خارجي در تملك شهروندان و دولت، سبب ورود ارز به سمت كشور شده و در ستون بستانكار ثبت مي‌شود؛ در مقابل، كاهش دارايي‌هاي داخلي در تملك شهروندان و دولت‌هاي خارجي و افزايش در دارايي‌هاي خارجي در تملك شهروندان و دولت، ارز را از كشور خارج كرده و در ستون بدهكار قرار مي‌دهد. بانک مرکزی در این بخش از آمارهای مربوط به «تراز پرداخت‌ها» عنوان کرده که حساب سرمایه در بهار سال گذشته منفی 11 میلیارد و 365 میلیون دلار بوده است. این رقم در سه ماه اول امسال به منفی 2 میلیارد و 421 میلیون دلار رسیده و به این ترتیب 8/78 درصد رقم منفی آن کم‌تر شده و وضعیت بهتری پیدا کرده است.
وضعیت از قلم افتادگی‌ها
براساس نحوه ثبت «تراز پرداخت‌ها» مجموع بدهكاري‌ها و بستانكاري‌ها باید برابر شود، اما به دلیل بروز اشتباهات و از قلم افتادگي‌ها يا ثبت نشدن برخي معاملات، اختلاف آماري ايجاد مي‌شود. از اين رو براي ايجاد «توازن» در تراز پرداخت‌ها ثبت يك قلم ضرورت مي‌يابد. اين یک قلم، «حساب اشتباهات و قلم افتادگي‌ها» نام دارد. بر اساس آمارهای بانک مرکزی در این بخش، میزان از قلم افتاده‌ها در بهار سال گذشته به منفی 10 میلیارد و 695 میلیون دلار بوده است، اما بهار امسال این رقم به منفی یک میلیارد و 559 میلیون دلار رسیده است. به عبارت دیگر این متغیر 4/85 درصد از میزان منفی بودن آن کم شده است.
افزایش بدهی دولت به بانک‌ها
در تحولی دیگر، بانک مرکزی گزارشی جدید از دارایی‌ها و بدهی‌های بانک‌ها و موسسات اعتباری غیر‌بانکی ارائه کرده است. بر اساس این گزارش، بدهی بخش دولتی به بانک‌ها در پایان خرداد ماه امسال به بیش از 45 هزار میلیارد تومان رسیده است. این رقم در پایان خرداد ماه سال گذشته نزدیک 30 هزار میلیارد تومان بوده است. با این حساب در یک سال گذشته رقم بدهی بخش دولتی به بانک‌ها ظرف یک سال گذشته نزدیک به 54 درصد رشد کرده است. این در حالی است که بر اساس آمار بانک مرکزی بدهی بخش دولتی به بانک‌ها در پایان اسفندماه سال گذشته نیز بیش از 43 هزار میلیارد تومان بوده که با این حساب، این متغیر در خرداد 91 نسبت به اسفندماه سال گذشته حدود 4 درصد رشد داشته است. بنا به آمار بانک مرکزی، بدهی شرکت‌ها و موسسات دولتی به بانک‌ها، در خرداد 91 نسبت به خرداد 90 نزدیک به 10 درصد و در خرداد 91 نسبت به اسفند 90 بالغ بر 5/1 درصد کاهش پیدا کرده است. بانک مرکزی در گزارش خود همچنین به رشد بدهی بخش غیر‌دولتی به بانک‌ها نیز اشاره کرده و گزارش داده که در خرداد 91 نسبت به خرداد 90 این متغیر نزدیک به 20 درصد و در خرداد 91 نسبت به پایان سال گذشته بیش از 2درصد رشد داشته است.
افزایش سپرده‌ها؛ کاهش سپرده‌های ارزی
بانک مرکزی همچنین گزارش داده که در خرداد 91 نسبت به خرداد 90 سپرده‌های دیداری 5/16 درصد، سرمایه گذاری مدت‌دار بیش از 28 درصد و قرض‌الحسنه بیش از 8 درصد رشد کرده است. البته سپرده‌های قرض‌الحسنه در پایان فصل بهار امسال نسبت به پایان سال گذشته نزدیک به 2 درصد کاهش پیدا کرده است. بانک مرکزی همچنین عنوان کرده که سپرده‌های ارزی نیز در خرداد 91 نسبت به خرداد 90 بیش از 5 درصد و در خرداد 91 نسبت به اسفند 90 نزدیک 5 درصد کاهش یافته است.