اولین مذاکره با 1+5 جهت به دست آوردن برنامه ای جامع و توافق هسته ای جهانی برای ایران برمیگردد به 22ماه تلاش حسن روحانی در دولت محمد خاتمی با هدف جلب اعتماد جامعه جهانی که منجر به توافق سعد آباد تهران و توافق پاریس شد و حداقل نتیجه آن جلوگیری سه کشور اروپایی از ارسال پرونده اتمی ایران به شورای امنیت بود. جالب توجه آنکه در این برهه از زمان هیچکس در ایران برای اعلام شادی به خیابانها نیامد و جشنی شایسته این توفیق در هیچ جای کشور بر پا نشد که به عقیده اینجانب مهم ترین دلیل آن روند منطقی و حرکت با احتیاط دولت و رسانه ها و عدم ایجاد انتظار معجزه در اذهان عمومی توسط صاحبان قدرت و رسانه بود .
در گام بعدی دولتهای نهم و دهم 94 ماه سکان دار کشتی هسته ای ایران بودند که مهم ترین توافق آن دوره تقریبا 8 ساله، تنظیم جدول زمانی برای پاسخ به سوال های آژانس و توافقات ژنو و تهران بود که در آن ایران درخواست آژانس برای بازرسی از تاسیسات قم را پذیرفت و با پیشنهاد تبادل سوخت موافقت کرد . در همین دوره پرونده ی ایران به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع شد و متاسفانه قطعنامه های 1696 و1737 و1747 برعلیه ایران صادر شد. ایران به عنوان تهدید صلح و امنیت جهانی معرفی و تحریم های نفس گیر اقتصادی با تعبیر داخلی کاغذ پاره و با ضمیمه ی سوت و تشویق حضار آغاز شد. نیمی از صادرات نفت ما کاهش ،بخشی اعظمی از درآمد های ارزی ما حذف و تحریم های سخت بانکی نقل و انتقال پول ما را فلج کرد. به حق یکی از بیشترین اقشاری که در این سالها بیرحمی خارجی در روند فعالیتشان اثر گذاشت فعالان اقتصادی بخش خصوصی از جمله تجار و صنعتگران بود که مراودات مالی و تامین مواد اولیه و فروش و عرضه کالا و خدماتشان به دیگر کشورها دچار پیچ و خم های اساسی گشت. محصول آن همه فشار جهانی بر اقتصاد ما علاوه بر تضعیف امید در بین جامعه فعال و جوانان مایل به رشد افزایش بی اعتمادی و بوجود آمدن اشخاص حقیقی و حقوقی غیر رسمی برای تسهیل این امور بود که برخی از ایشان هنوز پرونده اختلاس ها و فرصت سوزیهایشان در ذهن مردم و دستگاههای قضایی باز است.
اما این کشتی طوفان زده ی هسته ای با آن حجم تحریم و فشار اینبار به دست محمدجوادظریف در دولت حسن روحانی رسید که در همین دوره (یعنی از 26مرداد 1392) ایران توانست به توافق جامع اتمی با جهان دست یابد ، که در نهایت یکی از نتایج حداقلی آن لغو تحریم های اقتصادی از ایران در شرایط بحرانی کاهش قیمت نفت و کاهش ارزش پول کشور نسبت به ارزهای بین المللی بود.
اما سوال اینجاست که ایران (به معنای جامع و عام آن) آیا طعم این پیروزی و توفق اخیر را بدرستی و آنگونه که شایسته بود چشید؟ که به نظر میرسد عموم مردم رضایت آنچنانی از روند اخیر ندارند و معتقدند به آنچه که می پنداشتند دست نیافته اند.
اگر موشکافانه تر به فراز و نشیب های روند پرونده هسته ای کشور دقت کنیم میتوانیم بپرسیم که اگر دستیابی به توافق هسته ای مسئله ی مهم و سرنوشت سازی نبود چرا همه ی رسانه های جهان از جمله رسانه ی ملی ایران از روند لحظه به لحظه ی این مذاکرات نه تنها در ساعات پایانی بلکه در کل ماه های منتهی به تهیه ی پیشنویس توافق به عموم مردم اینچنین با شور و شوق اطلاع رسانی میکردند ؟ و اگر این توافق مهم بود چرا برخی جریان های سیاسی برخلاف نظر رسانه ها و عموم جامعه آن را بی اثر و بی نتیجه بر می شمردند؟ حال که یک سال از آن تاریخ تاریخی گذشته است در منصفانه ترین حالت میتوانیم خود را متهم به آن کنیم که ما بیش از حد لازم اذهان عمومی را نسبت این روند هسته ای طولانی حساس و زندگی و بود و نبود توفیقات آتی جامعه را به آن گره زده بودیم. در آن زمان آنقدر این تیر توافق نامه را در چله ی توان و انتظار مردم کشیده بودیم که همه فکر میکردند در لحظه ی امضای توافق نامه و انجا که وزرای کشورهای 1+5 و ایران از پشت پرده های سالن هتل بوریواژ لوزان سوئیس بیرون می آیند و توافق نامه را قرائت می کنند به یکباره پویایی اقتصادی، توسعه ی همه جانبه ی کشور وحل مشکلات بزرگی همچون بیکاری و... از جامعه ی ما رخت برخواهند بست.
ما با همین ابزار رسانه ای خویش و با تصور اینکه اگر بارها و بارها از قدم زدن های سیاست مداران در لوزان و دست تکان دادن ها و عکس های سوژه محور را برای مردم تجزیه و تحلیل کنیم و ذهن و زندگی مردم را به این موضوع معطوف سازیم به رسالت اطلاع رسانی خویش عمل کرده ایم، که در حقیقت بدون هیچ سیاست صحیحی برای بدنه ی ملت انتظار معجزه گونه ای از نتایج برداشتن تحریم ها در بهبود سریع الوقوع وضع سفره ی مردم ایجاد کرده ایم در صورتی که درهمان زمان نخبگان سیاسی و اقتصادی می دانستند که اثر دهی این توافق آنقدر زود هنگام نیست که ما به مردم گزارش میدادیم.
در نهایت ما نباید توقع کوتاه مدت مردم را از اقدامات بنیادین در کشوری درحال توسعه چون ایران آنقدر بالا ببریم و نباید به فرهنگ صبوری و خصلت آینده نگری با رفتارهای ظاهرا درست اما بدون تفکر خویش لطمات جبران ناپذیر وارد کنیم .امروز امید مهم ترین سرمایه مردم ماست که ما در توافق اخیر انقدر سطح این امیدواری را پایین آوردیم که انتظار دقایق هم برای ایجاد تغییر در اقتصاد برای مردم ماسخت شده بود.
اگر آن هنگام همه را به صبوری بیشتر و دوری از هیجان دعوت میکردیم شاید امروز خبر نشستن اولین ایرباس در ایران پس از 37 سال تحریم بیشتر و منطقی تر نوید بخش فردایی بهتر برای ایرانیان میشد.
امروز خوشبختانه جهان دوباره به اجماع نظر پیرامون میانه روی، نیک اندیشی، قانونمندی و صلح طلبی ایران رسیده و این مهم فرصتهای تازه ای را به روی ما گشوده است.
هم اينک میتوان به وضوح میل به سرمایه گذاری در ایران و عطش سرمایه گذاران پس از گشوده شدن درهای اقتصادی و سیاسی به سوی این کشور پر از فرصت و بکر و با ظرفیت های بی شمار را دید.
موانع پیوستن ایران به اقتصاد جهانی در حال رفع است و انتظار میرود در مدتی منطقی نسبت به وسعت کار و تلاش و برقراری روابط دیپلماسی جهت تحقق این موضوع دستاوردهای عظیمی برای ملت ما داشته باشد.
نکته قابل توجه برای همه ما توجه ویژه به ترمیم بنیانها و ساختارهای اقتصادی و اجتماعی داخلی ما همزمان با گشایش راههای ارتباطی ما با اقتصاد جهان است. ایجاد ظرفیت دریافت منافع برداشته شدن تحریمها در بخش خصوصي و لزوم کمک بیشتر به چابکی و انعطاف پذیری و تسهیلگری برای فعالان اقتصادی کشور اصل غیر قابل انکاریست که اگر به آن عمل نشود بهره ما از نتایج برداشته شدن تحریم های اقتصادی به نفع طرفهای خارجی به شدت کاهش می یابد.
شاید باید حالا در سالگرد توافق هسته ای مردم را بار دیگر به صبر هسته ای تا تحقق شیرینی کاملتری از آن دعوت کنیم و فرهنگ صبوری توام با امید را در جامعه بیش از پیش بسط و گسترش دهیم. باید ما به جامعه بیاموزیم برای تجربه ی تغییرات بزرگ پس از یک روند طولانی میبایست کمی صبور تر عمل کرد .باید به ایجاد بستر توسعه و دادن فرصت به توسعه گران بیشتر تاکید کنیم و بدانیم هر حمایت بدون مطالعه و دقت از عملکردی غلط و یا انتخابی اشتباه و اقدامی غیرکارشناسانه و حتی شعارهای پوپولیستی و بدون پشتوانه از سوی ما میتواند کشور ما را در روند توسعه و پیشرفت سالها به عقب برگرداند و این روند منطقی را معکوس سازد.
جا دارد در پایان این یادداشت از همه ی تلاشگران این عرصه برقراری روابط سالم وصحیح دیپلماسی کشور با جهان بخصوص در مباحث هسته ای واقتصادی تشکرر و قدردانی نموده و از ایشان به خاطر ایجاد انتظارات زودهنگام و بیش از حد در جامعه پوزش بطلیم و در مقابل خواستار اقدامات صحیح، هوشمندانه و اثربخش تيم اقتصادی دولت جهت كنترل تورم، کمک به خروج اقتصاد کشور از رکود، افزایش منطقی و کارشناسی ارزش پول ملی، اجرای کامل قانون بهبود مستمر فضای کسب و کار در کشور، بستر سازی ارتقاء دانش، تکنولوژی و پاسخگویی به بخش خصوصی در رابطه با مطالبات قانونی و منطقی آن باشيم.

کیوان کاشفی
عضو هیئت رئیسه اتاق بازرگانی ایران