نشست تخصصی کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی کرمانشاه با حضور اعضای کمیسیون، اساتید هیأت علمی دانشگاه، کارشناسان مؤسسه تحقیقات دیم سرارود، نمایندگان سازمان جهاد کشاورزی استان و مشارکت آنلاین نمایندگان استان‌های قطب تولید حبوبات کشور از جمله آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل، زنجان، کردستان و لرستان برگزار شد.
در این نشست، مهم‌ترین چالش‌های موجود در زنجیره تولید، فرآوری و بازاریابی حبوبات، راهکارهای علمی و عملی برای افزایش بهره‌وری، بهبود کیفیت تولید، استفاده از بذرهای اصلاح‌شده و ارتقای جایگاه این محصول راهبردی در سبد غذایی کشور مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت. همچنین راهکارهای تقویت همکاری‌های راهبردی میان مراکز تحقیقاتی، انجمن‌های تخصصی و دستگاه‌های اجرایی نیز بررسی شد.
حضور پررنگ کارشناسان ملی و تأکید بر تغییر الگوی کشت
ناصر مرادی، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی کرمانشاه و رئیس شورای ملی نخود ایران، با تأکید بر کاهش روزافزون منابع آبی کشور گفت: «یکی از تهدیدهای جدی بخش کشاورزی، بحران آب است و ما مجبوریم به سمت کشت محصولات کم‌آب‌بر و پربازده حرکت کنیم. حبوبات، علاوه بر سازگاری با شرایط کم‌آبی، از نظر اقتصادی نیز درآمد بالاتری نسبت به برخی محصولات دیگر دارند و می‌توانند کشاورزان را به تغییر الگوی کشت ترغیب کنند.»
وی با اشاره به آمارهای وزارت جهاد کشاورزی افزود: «آخرین آمار رسمی که به ما ارائه شده، به سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ بازمی‌گردد. بر اساس این آمار، تولید حبوبات کشور حدود ۵۷۰ هزار تن بوده، در حالی که مصرف داخلی حدود ۸۰۰ هزار تن است. یعنی نزدیک به ۳۰ درصد نیاز کشور از طریق واردات تأمین می‌شود، عمدتاً در محصولاتی مانند عدس و لوبیا.»
مرادی با انتقاد از به‌روز نبودن آمارها، بر لزوم برنامه‌ریزی دقیق تأکید کرد و ادامه داد: «ممنوعیت صادرات بسیاری از انواع حبوبات در سال‌های اخیر، ناشی از کمبود تولید داخلی بوده است. باید با افزایش سطح زیر کشت و بالا بردن راندمان تولید، علاوه بر تأمین نیاز داخل، به صادرات نیز بیندیشیم.»
بهبود راندمان تولید با علم روز و بذرهای نوین
رئیس شورای ملی نخود ایران راهکار افزایش تولید را استفاده از ارقام جدید بذر، آموزش کشاورزان و مکانیزه‌کردن فرآیند کشت دانست و گفت: «در شرایط فعلی، میانگین برداشت نخود به روش سنتی حدود ۵۰۰ کیلوگرم در هکتار و برداشت لوبیا حدود ۲.۵ تن است. اگر بذرهای اصلاح‌شده معرفی و شیوه‌های نوین داشت و برداشت به کشاورزان آموزش داده شود، می‌توان این ارقام را به‌طور قابل توجهی افزایش داد.»
وی افزود: «در بسیاری از کشورهای پیشرفته، راندمان تولید حبوبات چند برابر ایران است. باید بررسی کنیم که چرا عقب مانده‌ایم و از تجربه و علم دنیا بهره ببریم. موفقیت در این مسیر تنها با همکاری دانشگاه‌ها، محققان و بخش خصوصی ممکن است.»
ضرورت کاهش واردات و تکیه بر تولید داخلی
دکتر افتخاری، رئیس انجمن حبوبات ایران، با بیان اینکه «حبوبات یکی از منابع اصلی پروتئین در دنیا هستند»، گفت: «در حال حاضر بین ۲۵ تا ۳۵ درصد حبوبات مصرفی کشور از طریق واردات تأمین می‌شود، به‌ویژه عدس سبز و نخود که بیشترین سهم واردات را دارند. هدف ما این است که با کاهش هزینه تولید، ارتقای کیفیت و بهینه‌سازی مصرف آب، نیاز کشور را از تولید داخلی تأمین کنیم.»
وی با اشاره به تأثیر افزایش قیمت حبوبات بر قدرت خرید اقشار آسیب‌پذیر، افزود: «باید با استفاده از فناوری‌های نوین و مکانیزاسیون، هزینه تولید را کاهش دهیم تا این محصولات با قیمت مناسب به دست مردم برسند.»
تغییر فرهنگ غذایی؛ گامی برای سازگاری با خشکسالی
دکتر حق‌پرست، رئیس مرکز تحقیقات دیم سرارود، با اشاره به پیشینه تاریخی گیاه‌خواری ایرانیان، گفت: «در ایران باستان، مردم بیشتر از محصولات گیاهی به‌عنوان منبع تغذیه استفاده می‌کردند. امروز اما الگوی مصرف ما به‌هیچ‌وجه با شرایط خشک کشور سازگار نیست. مصرف سرانه برنج در ایران ۴۲ کیلوگرم است، در حالی که در کشورهایی با شرایط اقلیمی مشابه، مانند مراکش، این رقم تنها ۲ کیلوگرم است.»
وی با تأکید بر لزوم بازنگری در الگوی غذایی جامعه افزود: «حبوبات نیاز آبی بسیار کمی دارند، سرشار از پروتئین، فیبر و کربوهیدرات هستند و می‌توانند جایگزین مناسبی برای بخشی از مصرف گوشت باشند. اما تنها هشت درصد مزارع دیم کشور زیر کشت نخود قرار دارد که رقمی بسیار پایین است.»
حبوبات؛ ارزش غذایی بالا با هزینه تولید پایین
روئین‌تن، مشاور امور کشاورزی اتاق بازرگانی، گفت: «یک تن حبوبات حدود ۲۰۰ تا ۲۲۰ کیلوگرم پروتئین دارد که معادل پروتئین موجود در یک تن گوشت قرمز است، اما قیمت آن حدود یک دهم گوشت قرمز است. این یعنی حبوبات می‌توانند یک منبع پروتئینی مقرون‌به‌صرفه برای همه اقشار جامعه باشند.»
وی با تأکید بر لزوم فرهنگ‌سازی افزود: «باید این ذهنیت را از بین برد که مصرف حبوبات نشانه پایین بودن توان مالی است. رسانه‌ها، آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها باید در معرفی ارزش غذایی این محصولات فعال شوند.»
شبکه‌سازی علمی و اجرایی برای توسعه حبوبات
خوشخو، معاون فناوری پارک علم و فناوری، نیز از تشکیل کمیته علمی و کمیته زراعت حبوبات در استان کرمانشاه خبر داد و گفت: «با برقراری ارتباط منظم میان استان‌های تولیدکننده، مراکز تحقیقاتی و انجمن‌های تخصصی، می‌توان زمینه را برای رشد پایدار این محصول فراهم کرد. انجمن حبوبات ایران متعلق به همه کشور است و باید از ظرفیت ملی برای توسعه آن بهره ببریم.»
در پایان نشست، بر لزوم تدوین برنامه ملی توسعه کشت حبوبات، استفاده از فناوری‌های نوین در تولید، ارتقای کیفیت بذر، فرهنگ‌سازی در مصرف و تقویت همکاری‌های علمی و اجرایی میان بخش خصوصی، دانشگاه‌ها و دستگاه‌های دولتی تأکید شد. اتاق بازرگانی کرمانشاه اعلام کرد که توسعه تعاملات بین نهادهای مرتبط و حمایت از کشاورزان در تغییر الگوی کشت، از اولویت‌های اصلی این کمیسیون در سال‌های آینده خواهد بود.