از وقتی قیمت دلار دوباره در مسیر صعود قرار گرفت و به سوی مرز دوهزار تومان حرکت کرد، رایزنی‌ها و پیش‌بینی‌ها در مورد افزایش قیمت ارز مرجع هم آغاز شد.

منتقدان ثبات ارزش ارز مرجع، معتقد هستند که شکاف قیمت در بازار آزاد و رسمی نه فقط مزیتی ندارد بلکه رانت‌های جدید به‌وجود می‌آورد البته بانک مرکزی با وجود این انتقادها، تمایلی به بالا بردن قیمت‌های رسمی نداشت.
وزیر اقتصاد و رئیس کل بانک مرکزی تا همین هفته پیش تاکید داشتند که با وجود شکاف قیمتی در دو بازار رسمی و آزاد، برنامه‌ای برای افزایش قیمت ارز مرجع ندارند، اما دلار دو هزار تومانی بالاخره باعث شد متولیان اقتصادی تغییر عقیده بدهند.
قبل از اعلام رسمی چنین تغییر سیاستی، خبرها به سرعت مخابره می‌شد، خبرهایی که از بالا رفتن نرخ ارز مرجع بعد از راه‌اندازی بورس ارز حکایت می‌کرد. اولین تایید رسمی هم از سوی حمید صافدل، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت انجام گرفت. صافدل اعلام کرد، نرخ ارز مرجع، دیگر یک‌هزار و ۲۲۶ تومان نخواهد بود و به زودی بانک مرکزی نرخ ارز جدید مرجع را اعلام می‌کند. او پیش‌بینی کرده بود نرخ جدید ارز نه یک‌هزار و ۲۲۶ تومان فعلی و نه نرخ بازار آزاد است بلکه نرخی بین این دو خواهد بود، بر همین اساس بانک مرکزی در حال جمع‌بندی نهایی به منظور اعلام نرخ جدید ارز مرجع است.
مهر تایید نهایی را هم رئیس کل بانک مرکزی روی خبر افزایش نرخ ارز مرجع زد.
محمود بهمنی، رئیس کل بانک مرکزی در جمع خبرنگاران با اعلام قطعی شدن تغییر نرخ ارز یک‌هزار و ۲۲۶ تومانی، از اعلام نرخ جدید ارز (تک‌نرخی) تا ۱۰ روز آینده خبر داد و گفت: کمبود ارزی برای تک‌نرخی شدن ارز نداریم.
او درخصوص سیاست تک‌نرخی کردن ارز و اظهارنظرهای فراوانی که این روزها در این زمینه صورت می‌گیرد، گفت: باید اجازه بدهند تا سازمان‌های ذی‌ربط در این زمینه اظهارنظر کنند و نمی‌توان گفت افرادی که از بخش‌های مختلف مانند سازمان غله بیایند در این زمینه سخن بگویند.
رئیس کل بانک مرکزی در ارتباط با برنامه‌های جدید دولت در زمینه ارائه نرخ جدید ارز، گفت: ما در این زمینه اقداماتی را انجام داده‌ایم اما هنوز هیچ کسی نمی‌داند که چه نرخی تعیین شده است.
رئیس کل بانک مرکزی در پاسخ به این پرسش در این زمینه که اگر ارز تک‌نرخی به زودی اجرا شود، صرافی‌ها این نرخ را خواهند پذیرفت، گفت: این موضوع به صرافی‌ها ارتباطی ندارد. این‌که در گذشته اختلاف قیمت ایجاد شد، باید باتوجه به شرایط و تحولات بین‌المللی آن را در نظر بگیریم. در همین حال، اگر صادرکننده ما ارز را وارد بورس کند و ما هم ارز خود را به بورس عرضه کنیم، آنها مجبور می‌شوند که این رقم را بپذیرند و صرافی‌ها ممکن است با تفاوت یک تومان یا پنج ریال ارز را عرضه کنند.

کسی از نرخ جدید خبر ندارد
بهمنی با تاکید بر این‌که نرخ جدید ارز در زمان معین خود اعلام خواهد شد، در زمینه احتمال شکست این سیاست بانک مرکزی همچون دفعات قبلی، ادامه داد: سیاست
تک نرخی کردن ارز چرا باید شکست بخورد؟
وی تصریح کرد: وقتی ما به اولویت‌های اول و دوم ارز می‌دهیم، خیلی از اولویت‌ها وارد بازار می‌شود اما وقتی ما می‌گوییم خودمان و به هر میزانی که در بورس نیاز داشتند ارز می‌دهیم، قطعا نرخ آزاد کاهش می‌یابد.

مشکلی در تامین ارز نداریم
به گفته بهمنی، دلیلی ندارد که وقتی منابع ارزی کشور مناسب است ما در شرایط تحریمی بخواهیم ارز خود را از دست بدهیم. ما باید فکر کنیم و ممکن است لازم باشد مدت طولانی با این ارز کشور را اداره کنیم. وی با بیان این‌که لزومی ندارد در این شرایط ما برای هر کالایی ارز بدهیم، گفت: بعید می‌دانم شرایط سال گذشته و نوسانات قیمت بازار ارز در سال گذشته دوباره تکرار شود.

تابع تصمیمات اکثریت هستیم
رئیس کل بانک مرکزی که از سال گذشته میلی به بورس ارز نشان نمی‌داد و در صف مخالفان بود، درخصوص راه‌اندازی این بازار گفت: ما تابع تصمیم‌های اکثریت هستیم که در شورا و جلسات گرفته می‌شود.
وی افزود: ما برای واردات چند قلم کالا مثل گندم و جو نباید همان ارزی را بدهیم که بقیه کالاها مانند خودرو خواهان آن هستند. ما نمی‌خواهیم که قیمت نان، گوشت یا مرغ را بالا ببریم.
البته بهمنی در شرایطی از خداحافظی رسمی دلار یک‌هزار و ۲۲۶ تومانی و بی‌خبر بودن همه از نرخ‌های جدید خبر داد که از هفته گذشته پیش‌بینی‌ها در این خصوص از قیمت یک‌هزار و ۵۰۰ تا یک‌هزار و ۶۰۰ تومان برای دلار خبر می‌داد.

بازار آزاد به کدام راه می‌رود؟
اما پرسش اساسی این است که وضعیت بازار آزاد با رشد قیمت ارز مرجع چگونه خواهد بود؟
عبدالرضا امیرتاش، کارشناس اقتصادی با بیان این‌که تک نرخی شدن بازار نرخ ارز به نفع اقتصاد کشور خواهد بود، به خبرنگار ما گفت: به دلیل این‌که قیمت بازار آزاد ارز براساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و با توجه به این‌که ارز با نرخ مرجع هم به بخش‌های دارای اولویت پرداخت می‌شود، به نظر نمی‌رسد که افزایش این نرخ روی بازار آزاد تاثیرگذار باشد.
او معتقد است: اگر نرخ ارز مرجع افزایش یابد، این امر فقط روی هزینه‌های تولید و تورم در کشور تاثیر خواهد داشت و بعید است که تاثیری بر بازار آزاد ارز داشته باشد.
وی با اشاره به این‌که عامل روانی یکی از عوامل تاثیرگذار بر قیمت‌ها در بازار ارز است، گفت: به‌طور مثال بعد از حذف ارز مسافرتی، نرخ‌ها روند صعودی به خود گرفت، در حالی‌که قیمت ارز تا مدت‌ها ثابت مانده بود و دلیلی برای گران شدن نداشت.
امیرتاش تصریح کرد: با وجود این‌که میزان ارز مسافرتی، رقم قابل توجهی نیست اما حذف آن عامل روانی برای افزایش قیمت‌ها در بازار بود. این کارشناس اقتصادی درخصوص ایجاد بورس ارز و تاثیر آن بر قیمت‌ها در بازار آزاد ارز گفت: با توجه به این‌که هنوز ماهیت بورس ارز مشخص نیست، بنابراین نمی‌توان پیش‌بینی کرد که این بازار چه تاثیری روی قیمت‌ها خواهد داشت.
او معتقد است: باید مکانیزم‌ها مشخص گردد تا معلوم شود که اثر ایجاد بورس ارز در بازار و قیمت‌ها چگونه خواهد بود.

ارز باید زودتر تک‌نرخی می‌شد
حیدر مستخدمین‌حسینی، مدیرعامل موسسه اعتباری توسعه، تک‌نرخی شدن نرخ ارز از سوی دولت و حذف ارز دولتی را ضمن به همراه داشتن اقتصاد سالم، باعث از بین بردن رانت‌ها و فسادها دانست و گفت:
تک نرخی شدن نرخ ارز باید همراه با هدفمندی یارانه‌ها اجرایی می‌شد اما به فراموشی سپرده شد و در این بین اختلاف نرخ ارز مرجع با نرخ بازار مشکلاتی را به‌وجود آورد.
وی با بیان این که سال‌هاست نرخ ارز واقعی را شاهد نبوده‌ایم، گفت: از سال ۸۹ فرآیند اقتصادی به گونه‌ای شد که باید سیاست مناسبی برای ارز پیش‌بینی می‌کردیم اما این کار انجام نشد و موجب شد که اقتصاد کشور با دو نرخی و سه نرخی بودن ارز مواجه شود و دراین بین هزینه‌های زیادی پرداخت شد.
حسینی افزود: در اقتصاد تک‌نرخی قیمت ارز، رانت و فساد دیگر جایگاهی ندارد و کمتر کارشناس اقتصادی را سراغ داریم که به تک نرخی بودن ارز اعتقاد نداشته باشد.
مدیرعامل موسسه اعتباری توسعه خاطرنشان کرد که ارز تک نرخی سلامت اقتصادی ما را نشان خواهد داد و در کنار آن می‌توانیم به گونه‌ای دیگر و با مکانیزم شفاف، تولیدکنندگان و صادرکنندگان متقاضی ارز ارزان‌ را حمایت کنیم.
وی گفت: در این راستا بانک مرکزی می‌تواند برای حمایت از صادرکنندگان و تولیدکنندگان مابه‌التفاوت نرخ ارز دولتی را به صورت ریال به آنها بدهد؛ چون در این بین برخی از صادرکنندگان و همچنین تولیدکنندگان از اختلاف قیمت ارز دولتی با ارز آزاد سوء‌استفاده کرده و گاهی با تبانی با خریداران در خارج از کشور، قیمت ارائه شده را بالاتر عنوان کرده‌اند تا مابه التفاوت آن را به صورت ارز دولتی دریافت کنند.
وی گفت: بانک مرکزی می‌تواند با نظارت دقیق در این حوزه، ضمن ارائه یک ارز تک نرخی جلوی این‌گونه سوء‌استفاده‌ها را گرفته و به نفع مصرف‌کنندگان و اقتصاد کشور فعالیت کنند.

راه‌اندازی بورس ارز ضرورت نظام ارزی کشور
از دیدگاه یکی از کارشناسان اقتصادی هم، راه‌اندازی بورس ارز برای نظام ارزی کشور یک ضرورت به‌شمار می‌آید.
محمد کهن‌دل با اشاره به انواع نظام ارزی در اقتصاد، تاکید کرد: به‌طور کلی در اقتصاد سه نوع نظام ارزی شامل نظام‌های ثابت قابل تبدیل، ثابت غیرقابل تبدیل و شناور وجود دارد که هیچ‌یک از آنها برتری نسبت به یکدیگر ندارند و فقط با توجه به شرایط اقتصادی هر کشور ارائه می‌شوند.
وی نظام ارزی کشور را برخلاف برخی تصورات، شناور ندانست و افزود: در نظام ارزی شناور، دولت در تعیین نرخ ارز و تخصیص آن هیچ نقشی ندارد، ارز را سهمیه‌بندی نکرده و در اختیار بخش‌های مختلف قرار نمی‌دهد؛ از این‌رو این بازار به‌طور خودکار به صورت بورس ارز است و نیازی به ایجاد آن ندارد.
این اقتصاد‌دان با تشریح نظام ارزی ثابت قابل تبدیل، تصریح کرد: در این نظام افراد می‌توانند ارز خود را از کشور خارج یا به آن وارد کنند؛ ضمن این‌که دولت نرخ را حدود قیمت واقعی ارز تعیین می‌کند و با طراحی مکانیزمی، در صورت بالا‌رفتن قیمت ارز با تزریق ارز به بازار و با کاهش قیمت از طریق خرید و افزایش تقاضای ارز، تعادل را به بازار بازمی‌گرداند.
کهن‌دل معتقد است: در شرایط فعلی اقتصاد کشور، باید یک نظام ارز ثابت قابل تبدیل همراه با راه‌اندازی بورس ارز آزاد در دستورکار قرار گیرد.
وی راه‌اندازی بورس ارز آزاد را برای جلوگیری از ایجاد فساد و رانت ضروری دانست و افزود: ارز باید در ملا عام، مکانی خاص و قابل دسترس برای همگان و نیز کاملا شفاف خرید و فروش شود که اگر قرار است دولت برای تعادل بازار خرید و فروش ارز انجام دهد؛ باید همگان از آن مطلع باشند.