قصرشیرین - ایرنا - بازارچه های مرزی در برخی مناطق مرزی کشور راه اندازی شدند تا از قاچاق کالا بویژه در مناطق غرب و جنوب غرب کشور جلوگیری کنند ضمن اینکه شرایطی را برای رفع محرومیت از این مناطق و توسعه اقتصادی آنها فراهم کنند.

بازارچه های مرزی در مناطقی ایجاد شدند که بواسطه هشت سال دفاع مقدس بسیاری از بخش های مرزی آن میادین مین بود ولی تلاش شد پس از پاکسازی اراضی آلوده به مواد منفجره، زمینه و روزنه های صادرات کالا در این مناطق را برای مرزنشینان باز کرده و حضوری قدرتمند در بازارهای جدید کشورهای منطقه بخصوص عراق داشته باشیم.

هم اکنون 54 بازارچه مرزی در مناطق مختلف مرزهای شرق، غرب، جنوب و شمال کشور راه اندازی شده ولی تنها 29 بازارچه مرزی بصورت فعال است و باقی بازارچه ها هم اکنون در وضعیت غیرفعال قرار دارند.

نگاهی به وضعیت بازارچه های مرزی پرویزخان و خسروی در شهرستان قصرشیرین؛

شهرستان مرزی قصرشیرین در غرب استان کرمانشاه با 186 کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق یکی از مهمترین شهرهای غرب کشور برای توسعه روابط اقتصادی با این کشور و اقلیم کردستان محسوب می شود که با داشتن دو مرز رسمی پرویزخان و خسروی اینک به کانونی برای فعالیت های مهم اقتصادی، صادرات و واردات کالا به این کشور همسایه تبدیل شده است.

قصرشیرین از دیرباز محلی برای ورود کالای خارجی به کشور بود بطوریکه در سال های نه چندان دور شمار زیادی از مردم کشورمان برای خرید چینی آلات، چای و لباس های خارجی به این منطقه سفر می کردند و چینی و چای قصرشیرین شهرت فراوانی در میان ایرانیان داشت.

با شروع جنگ تحمیلی و اشغال این شهرستان بدست ارتش متجاوز بعث عراق، همه ظرفیت های این منطقه نیز نابود شد و پس از جنگ نیز از جمعیت بیش از 100 هزار نفری اش تنها عده کمی (حدود 25 هزار نفر) بازگشتند و بسیاری دیگر بدلایل مختلف حاضر نشدند به دیار خود باز گردند.

یکی از مهمترین مشکلات این شهرستان مرزی در سال های پس از جنگ، بیکاری و کمبود منابع درآمدی برای مرزنشینان بود از این جهت مسوولان نظام تصمیم به راه اندازی بازارچه مرزی در این منطقه همچون دیگر مناطق مرزی کشورمان گرفتند تا از این طریق مردم محروم و مرزنشین بتوانند با وارد کردن کالاهای خارجی مجاز، به وضعیت معیشتی خود سامانی دهند.

بازارچه مرزی پرویزخان در همین ارتباط سال 76 و با هدف فراهم سازی بستر اشتغال مرزنشینان و افزایش و بهبود وضعیت معیشتی آنان راه اندازی شد ولی این فرصت مناسب و مطلوب نیز هنوز نتوانسته آنطور که در شان یک بازارچه مرزی رسمی است، تغییرات محسوسی در وضعیت معیشتی مرزنشینان ایجاد کند.

یکی از دلایل عدم حصول نتیجه در بازارچه مرزی پرویزخان این است که سهم مردمان بومی در این بازارچه اشتغال در اموری همچون کارگری، باربری و کوله بری (تجارت چمدانی محدود) بوده و در ثانی هیچ درآمدی از این بازارچه عاید شهرستان محروم قصرشیرین نمی شود.

از همه مهمتر اینکه وجود این بازارچه مرزی که اینک بیش از نیمی از صادرات کالاهای غیرنفتی کشورمان به عراق و اقلیم کردستان از طریق آن مبادله می شود نتوانسته سود مناسبی نصیب جهت فعالیت های توسعه ای و محرومیت زدایی شهرستان مرزی و محروم قصرشیرین کند چون درآمدهای حاصل از این شرایط مطلوب اقتصادی فقط به جیب افراد متمول و پولدار بخش خصوصی سرازیر می شود و رنج تحمل سختی ها، ماندن در ترافیک های سنگین درون و برون شهری و از بین رفتن زیرساخت های ارتباطی برای مردمان مرزنشین می ماند.

این بازارچه مرزی در ابتدای در زمینی به مساحت سه هکتار احداث شد ولی در سال های بعد این میزان به 30 هکتار افزایش یافت و اینک قرار است با اجرای طرح توسعه به 400 هکتار افزایش پیدا کند.

بطور متوسط بیش از شش هزار نفر در این بازارچه مرزی فعالیت می کنند که شامل یک هزار و 100 نفر کارگر بخش تخلیه و بارگیری، یک هزار تاجر و پیله ور، یک هزار دستیار و همکار تاجران و پیله وران و سه هزار نفر نیز بعنوان راننده، غرفه دار و مغازه دار می باشد.

روزانه 800 تا یک هزار دستگاه کامیون و تریلر حامل محموله های صادراتی شامل مصالح ساختمانی، کاشی، سرامیک، سنگ و سیمان، مواد غذایی و خوراکی، لبنیات، میوه و تره بار و شیشه جام به این بازارچه مرزی می آیند تا محموله های خود را به تجار عراقی تحویل دهند.

یکی دیگر از مهمترین مشکلات بازارچه مرزی پرویزخان نبود متولی و مدیریت واحد است، بدلیل برخی کاستی ها گمرک براساس ماده 12 قانون گمرکات کشور هنوز اقدامی برای تحویل گرفتن این بازارچه نکرده که این امر مشکلات متعددی برای فعالان اقتصادی فراهم آورده هر چند مسوولان گمرک کشور در بازدید چندی پیش خود از این بازارچه آمادگی شان را برای تحویل آن اعلام کردند ولی این مهم هنوز اجرایی نشده است.

در این شهرستان یک بازارچه مرزی دیگر در منطقه خسروی نیز راه اندازی شده که عمده فعالیت آن با شهرهای تحت حاکمیت دولت مرکزی عراق است و هم اکنون روزانه 250 کامیون و تریلر محموله کالای ایرانی از این طریق صادر می شود.

در این بازارچه مرزی نیز حدود 300 کارگر در بخش تخلیه و بارگیری بصورت فعال و نیمه فعال و 30 تاجر و پیله ور حضور دارند و به امر داد و ستد با تجار عرقی مشغولند و کالاهایی نظیر سیمان، شیشه جام و برخی مواد غذایی را به عراق صادر می کنند.

بازارچه های مرزی شهرستان قصرشیرین بدلیل نزدیکی با شهرهای اقلیم کردستان بهترین شرایط را برای در اختیار گرفتن نبض بازارهای این منطقه و بخش های دیگر دولت مرکزی عراق دارند مشروط به آنکه بتوانند نیازهای این منطقه را بسرعت تامین و در اختیار تجار عراقی قرار دهند و رقابت مطلوب و خوبی با تجار کشورهایی همچون ترکیه در این منطقه داشته باشند.

ارایه کالاهای با کیفیت، سرعت در انتقال کالاها به طرف عراقی و ایجاد نمایندگی های معتبر کالاها و محصولات ایرانی در شهرهای سلیمانیه و اربیل از مهمترین اقداماتی است که برای تحقق این مهم باید از سوی تولیدکنندگان ایرانی مورد توجه قرار گیرند تا بتوانند گوی رقابت را از رقبای ترک در این منطقه بربایند.

هم زبان بودن، اطمینان مردم کردستان عراق به کالاهای ایرانی، ارزان و مقرون به صرفه بودن مصرف کالاهای ایرانی، تنوع فراوان و سهولت و دسترسی آسان و ارزان به این کالاها همگی از جمله دلایلی است که مصرف کالاهای تولیدی کشورمان در این منطقه از عراق را افزایش داده است.

برای تحقق این خواسته مهم باید ضمن تسریع در ایجاد زیرساخت های ارتباطی، احداث سریعتر پایانه های مسافری و تجاری، پارکینگ های متعدد، ایجاد امکانات رفاهی و خدماتی مطلوب و مناسب در نقطه صفر مرزی پرویزخان، ایجاد و توسعه امکانات مراکز خدمات رسانی از جمله گمرک و گذرنامه در این منطقه امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.

اینک وضعیت بازارچه مرزی پرویزخان پس از 17 سال به هیچ وجه متناسب با آنچه انتظار داریم نیست، کمبود امکانات رفاهی و خدماتی، معطلی و تاخیر زیاد روند ترخیص محموله های صادراتی در مرز بدلیل کمبود نیروی انسانی گمرک و نبود زیرساخت های اولیه همچون راه و پایانه تجاری مشکلات متعددی برای فعالان اقتصادی در این منطقه ایجاد کرده و هر سال نیز وعده های زیادی برای رفع آنها از سوی مسوولان امر داده شده که هر یک بدلایلی در حد همان وعده باقی مانده اند.

باوجود صادرات حدود دو میلیارد دلاری در سال از دو مرز رسمی پرویزخان و خسروی، سهم شهرستان مرزی قصرشیرین از درآمدهای حاصل از صادرات کالاها بسیار ناچیز است و این درآمدها نقشی در برنامه های توسعه ای این شهرستان محروم ندارند.

مردم مرزنشین قصرشیرین که مشقت های زیادی در هشت سال دفاع مقدس و سال های ابتدایی دوران بازسازی کشیده اند، همچنان امیدوارند از محل ایجاد بازارچه های مرزی حداقل وضعیت شهر و محل سکونت شان شرایطی بهتر از وضعیت کنونی داشته باشد و کمی از درآمدهای این دو مرز رسمی برای ساماندهی فضاهای شهری اختصاص یابد، آرزویی که تحقق آن هزینه چندانی برای مسوولان و متولیان دولت تدبیر و امید ندارد.

گزارش از: مجید سلیمانی