دنياي اقتصاد- بورس اوراق بهادار تهران هفته سوم تيرماه را تحت‌تاثير گزارش نامطلوب ليدر تجهيزاتي‌هاي بازار و همچنين اشباع ذائقه خريد با افت ملايم 2/0 درصدي پشت‌سر گذاشت تا به اين ترتيب شرايط متفاوت‌تري نسبت به هفته ماقبل خود كه رشد 5/1 درصدي را شاهد بود، به نمايش بگذارد؛ رخدادي كه سبب شد بازدهي بازار سهام از ابتداي سال‌جاري تاكنون در سطح كمتر از دو درصد درجا بزند. در اين شرايط احتياط، بيم و اميد واژگاني است كه مي‌توان در مورد اين روزهاي بازار سهام به كار برد، حال آنكه در رخداد بااهميت ديگر بررسي‌هاي آماري از بازگشت محتاطانه سهامداران حقيقي به بورس تهران خبر مي‌دهند. تا جايي كه طي هفته معاملاتي سپري‌شده 75 ميليارد ريال سهام، از پرتفوليوي بازيگران حقوقي به سبد سهام حقيقي‌ها منتقل شده است. به اين ترتيب يكي از نگراني‌هاي مهم بازار سهام در خصوص نحوه فعاليت سهامداران حقيقي در بورس برطرف شد، در حالي كه هنوز ميانگين ارزش معاملات روزانه به سطح مطلوبي نرسيده و از طرف ديگر ميانگين P/E بازار در تيرماه به سطح كمتر از 3/5 مرتبه افت كرده است. شرايطي كه البته پس از افت سنگين 2/4 درصدي هفته نخست تيرماه از آن به عنوان آرامش پس از طوفان بازار سهام ياد مي‌شود.

يك هفته با تپيكس
آرامش پس از طوفان در بورس
گروه بورس- شروين شهرياري: پس از افت چهار درصدي شاخص بورس در هفته آغازين تير ماه كه منجر به منفي شدن بازدهي بورس در سال 91 شد، عزم دسته‌جمعي مسوولان‌‌ ارشد بازار كارساز شد تا بعد از رشد 5/1 درصدي هفته گذشته، دماسنج بورس در اين هفته افت ملايم 2/0 درصدي را نشان دهد. به نظر مي‌رسد پس از يك دوره سقوط قيمت سهام، با تلاش سرمايه‌گذاران بار ديگر آرامش به بازار سرمايه كشور بازگشته است.
هر چند با توجه به ريسك‌هاي پيراموني، خوش‌بيني نسبت به ورود نقدينگي جديد به ويژه از سوي سرمايه‌گذاران حقيقي با ترديدهايي رو به رو است؛ وضعيتي كه موجب مي‌شود توان بازار براي ايجاد يك رونق پايدار و عميق در شرايط فعلي محدود باشد.
سرسره‌اي به نام P/E!
نسبت قيمت بر درآمد سهام از جمله شاخص‌هاي مهم در همه بازارهاي مالي جهان است كه معيار مناسبي جهت قضاوت در خصوص ارزاني يا گراني سهام و نيز اشتهاي ريسك سرمايه‌گذاران به شمار مي‌رود. مطالعه روند حركت اين نسبت كليدي در مورد بورس تهران در ماه‌هاي اخير از افت مستمر و شتابان حكايت مي‌كند؛ به نحوي كه ميانگين نسبت مزبور پس از ثبت قله 9 واحدي در پايان فروردين ماه 90 مستمرا رو به كاهش رفته تا در پايان سال به 6 واحد برسد. اينك آخرين گزارش سازمان بورس در نيمه تير‌ماه 91 نشان مي‌دهد كه ميانگين P/E بازار تا كمتر از 5/3 واحد افت كرده است. بررسي اين شاخص در بازه زماني طولاني‌تر حاكي از آن است كه حداقل نسبت P/E در تاريخ بازار سرمايه ايران مربوط به اسفند‌ماه 87 (مقارن با بحران جهاني اقتصاد) بوده كه به سطح نازل 8/3 واحد سقوط كرده است. در حال حاضر نيز با توجه به رشد سودآوري شركت‌هاي بزرگ صادر‌كننده (ناشي از افزايش قيمت ارز) و عدم واكنش قيمت سهام انتظار مي‌رود اين متغير در كوتاه‌مدت باز هم در جهت نزول حركت كند و به زودي به كمتر از سطح 5 واحد افت كند؛ شرايطي كه در كنار دلالت بر ارزان شدن نسبي سهام از كاهش تمايل بازيگران بورس تهران به پذيرش ريسك حكايت مي‌كند.
عرضه‌هاي جديد؛ بهانه‌اي براي بر هم زدن ركود
علاوه بر تشويق سهامداران بزرگ حقوقي به خريد سهام و نيز تبليغات گسترده در رسانه‌هاي عمومي درباره جذابيت بورس، انجام عرضه‌هاي اوليه سهام راهكار سومي است كه اين روزها به عنوان روشي براي طراوت بخشيدن به بازار از آن استفاده شده است. در آخرين تلاش‌ها در اين راستا روز چهارشنبه هفته گذشته سهام چهارمين شركت پالايشگاهي به نام شيراز در بازار دوم فرابورس عرضه شد. اين پالايشگاه كوچك 80 هزار بشكه‌اي با استقبال مناسبي با P/E=4/5 وارد بازار شد؛ هر چند به علت حجم كم عرضه (14 ميليارد تومان معادل 5 درصد شركت) «شراز» در روزهاي بعدي با تقاضاي سنگين ناشي از اطمينان از عدم عرضه جديد مواجه شد. به طور كلي عرضه 5 درصدي سهام شركت‌ها بدون تعهد به فروش بيشتر استراتژي مناسبي براي عرضه‌هاي اوليه نبوده و با عنايت به امكان تحريك انگيزه‌هاي سفته‌بازانه نيازمند توجه بيشتر و چاره‌انديشي از سوي مسوولان‌ پذيرش بازار است. در رويدادي ديگر، در روز دوشنبه هفته جاري ده درصد از سهام بيمه ملت به عنوان پنجمين شركت بيمه بورسي در بازار دوم عرضه شد. «ملت» نيز با P/E=5/6 (بر‌اساس پيش‌بيني سود 91) پا به عرصه معاملات گذاشت و مورد توجه سرمايه‌گذاران قرار گرفت. نكته قابل تامل طي هر دو عرضه تفاوت مكانيزم فروش سهام بود، به نحوي كه در مورد پالايشگاه شيراز قيمت عرضه از 4000 ريال تا 2500 ريال و در خصوص بيمه ملت از 2320 ريال تا 1320 ريال متغير بود. در اين روش جديد همه تقاضاهاي خريد موجود در سيستم كه بالاتر از قيمت مد نظر فروشنده قرار داشتند با قيمت درخواستي خريدار مورد معامله قرار گرفتند تا در نهايت، عرضه سهام باقيمانده روي قيمت پايين تر انجام شود. اين روش اگر چه انتقاداتي را به ويژه در بين سهامداران حقيقي برانگيخته است، اما از يك جهت روشي جالب براي مهار هيجانات سرمايه‌گذاران در عرضه‌هاي اوليه به شمار مي‌رود؛ به اين ترتيب هر چند برخي سرمايه‌گذاران طعم تلخ زيان را در تجربه‌هاي اخير مي‌چشند، اما با بذل احتياط و دقت بيشتر در پيشنهاد قيمت خريد در عرضه‌هاي اوليه بعدي، بازار يك گام مهم به سمت حرفه‌اي شدن بر خواهد داشت.
تعيين تكليف دو متغير كلان براي بازار سهام
اظهارات اخير مسوولان‌ ارشد اقتصادي كشور تكليف دو متغير مهم اقتصادي موثر بر وضعيت بورس را روشن كرده است. در اين راستا، وزير اقتصاد هر گونه افزايش قيمت حامل‌هاي انرژي ضمن اجراي فاز دوم هدفمندي يارانه‌ها را رد كرده است. اين سخنان كه سپس با اظهارات وزير صنعت، معدن و تجارت مبني بر مستثني شدن توليدكنندگان از فاز دوم اصلاح قيمت انرژي تكميل شد يكي از ريسك‌هاي مهم سيستماتيك بازار در سال 91 را عملا از گردونه خارج كرده است. تا پيش از اين، كابوس احتمال رشد هزينه انرژي صنايع به ويژه در فضاي ملتهب افزايش نرخ ارز و تورم بر سر سهام اكثر شركت‌ها سنگيني مي‌كرد كه با اطلاعات جديد مي‌توان پرونده مزبور را موقتا مختومه تلقي كرد. دومين اظهار نظر مربوط به رييس‌ كل بانك مركزي است كه هر گونه كاهش نرخ سود بانكي را منوط به تعديل تورم دانسته است. اين سخنان بهمني كه در بطن خود مخالفت ضمني با كاهش نرخ سود بانكي در سال 91 را در بردارد پيام آور تداوم خودنمايي قدرتمندانه بازار پول در برابر بازار سرمايه است. به اين ترتيب بر خلاف برخي زمزمه‌ها مبني بر كاهش سود بانكي كه به تازگي مطرح شده بود، به نظر مي‌رسد اين احتمال را بايد در كوتاه مدت منتفي دانست. بنابراين، سهام شركت‌هاي بورسي كماكان بايد ارزش گذاري خود را با سود بدون ريسك 20 درصدي روز شمار مطابق كنند؛ تطابقي كه پيامد الزامي آن افت نسبت ميانگين قيمت بر درآمد سهام به محدوده 4 تا 4/5 واحد جهت ايجاد توازن در منطق سرمايه‌گذاري خواهد بود.