دکتر سعید خالوزاده

اقدامات جنایت آمیز و ضد انسانی گروه تروریستی داعش در عراق طی که اخیراً خود را دولت اسلامی نامیده و بدنبال اجرای نظامی سیاسی بر اساس تفسیری بسیار متحجرانه و نادرست از اسلام است، موجب نگرانی‌های زیادی در سطح منطقه و جهان شده است.
رفتارهای بسیار وحشیانه گروه داعش طی هفته های اخیر فضای جدید و هراسناکی را در ژئوپلیتیک منطقه ایجاد کرده است. شرایط بوجود آمده جدید چنان سریع و غیرمنتظره اتفاق افتاده که نگرانی و غافلگیری همگان را بدنبال داشته است. در این رابطه اتحادیه اروپایی و کشورهای بزرگ عضو آن که در نزدیکی منطقه درگیری و بحران عراق قرار دارند اینک بیشتر از هر زمانی احساس خطر کرده و بدنبال راه چاره بر آمده اند. به طور کلی اتحادیه اروپا از نقش و جایگاه قابل توجهی در معادلات سیاسی نظامی منطقه برخوردار است. این در حالی است که تاکنون واکنش اتحادیه اروپایی به این بحران و فجایع عظیم غیر انسانی صورت گرفته بسیار کمرنگ و احتیاط آمیز بوده است. در میان کشورهای اروپایی موضع فرانسه و انگلیس شاخص تر از دیگر کشورها بوده که در ادامه به آن می پردازیم.

موضع فرانسه
فرانسه در بین کشورهای اروپایی موضعی متمایز و جدی‌تری در برخورد با گروه داعش داشته است. اخیراً دولت سوسیالیست فرانسه اعلام داشت با مشورت و هماهنگی دولت مرکزی عراق اقدام به ارسال تسلیحات برای کردهای شمال عراق به منظور مبارزه با گروه تروریستی داعش خواهد کرد. اصولا موضع فرانسه را باید در چارچوب سیاست سنتی و دیرینه این کشور در منطقه خاورمیانه و به خصوص در قبال عراق ارزیابی کرد. فرانسه از دیر باز روابط بسیار نزدیکی با عراق داشته و در زمان حاکمیت رژیم بعث و دوران صدام حسین روابط فرانسه با این کشور در همه ابعاد سیاسی، اقتصادی، نظامی از برجستگی زیادی برخوردار بوده و فرانسه از بزرگترین حامیان عراق در عرصه منطقه ای و بین المللی بوده است.

در فضای سیاسی جدیدی ایجاد شده در منطقه به نظر می رسد فرانسویان قصد دارند دوباره به مناطق نفوذ سنتی خود که بدنبال قرارداد سایکس پیکو با همکاری بریتانیا در 1916 برقرار شده بازگردند و لذا توجه زیادی به تحولات عراق، سوریه و لبنان دارند. فرانسه حتی در رابطه با تحولات سوریه آمادگی برای شروع یک جنگ محدود و عملیات نظامی علیه دولت بشار اسد را داشت که بخاطر عدم موافقت امریکا نهایتا میسر نشد؛ لکن اینک بنظر می رسد شرایط برای اجرای سیاست اخیر فرانسه در منطقه بیشتر از هر زمانی فراهم شده است. در این رابطه لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه در تاریخ 29/5/1393 که در کمیسیون سیاست خارجی مجلس ملی فرانسه سخن می گفت اظهار داشت: ما تمایل داریم که تمامی کشورهای منطقه از جمله کشورهای عربی و ایران به نیروهای غرب در منطقه برای مقابله با داعش بپیوندند. این اظهارات که به نوعی از سوی دولت انگلیس و امریکا طی چند روز اخیر عنوان شده بیانگر سیاست جدیدی است که کشورهای غربی در نظر دارند برای مقابله با دولت باصطلاح اسلامی داعش در عراق و سوریه در پیش بگیرند. به نظر می رسد در هر موضع‌گیری نظامی غرب در منطقه و علیه گروه داعش فرانسه یکی از کشورهای جدی و پیشرو خواهد بود.

موضع انگلیس
در ارتباط با موضع انگلیس نسبت به تحولات عراق، این کشور تا چند روز پیش موضع بسیار احتاط آمیزی در پیش گرفته بود و اقدامات این کشور عمدتاً در چارچوب کمک های بشردوستانه و انتشار بیانیه های دیپلماتیک بود. دیوید کامرون نخست وزیر محافظه کار انگلیس در تاریخ 17/5/93 ضمن ابراز نگرانی شدید از شرایط عراق، از تصمیم باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا مبنی بر صدور مجوز حمله هوایی علیه تروریست های داعش در عراق استقبال کرد. این در حالی است که سخنگوی دیوید کامرون، اعلام کرد که انگلیس در این حمله نظامی آمریکا در عراق مشارکت نخواهد کرد. کامرون در بیانیه‌ای تاکید کرد: "من به شدت نگران شرایط هولناک عراق و اوضاع وحشتناکی هستیم که صدها هزار عراقی با آن مواجه هستند و من این حملات وحشیانه را که از سوی تروریست‌های داعش در سراسر منطقه صورت می‌گیرد را کاملا محکوم می‌کنم."

با توجه به افزایش حملات جنایت‌آمیز گروه داعش علیه مسیحیان و ایزدی های عراق طی هفته گذشته، به نظر می رسد دیدگاهها و اقدامات برای اتخاذ موضعی سخت تر علیه داعش در کشورهای غربی و از جمله در انگلیس افزایش یافته است. در این رابطه دولت انگلیس در یک موضعگیری جدید از آمادگی خود در تجهیز نظامی نیروهای پیشمرگه اقلیم کردستان عراق خبر داد و سخنگوی نخست وزیری انگلیس در تاریخ 24/5/93 اعلام کرد که لندن هرگونه تقاضا از سوی اکراد عراق جهت تجهیز نظامی جهت نبرد علیه داعش را مثبت ارزیابی می کند. این در حالی است که امریکا در همین تاریخ از کشورهای اروپایی درخواست کرد که در تجهیز نظامی نیروهای پیشمرگه تلاش کنند. سخنگوی نخست وزیری انگلیس در این زمینه گفت: "اگر ما درخواستی را در این زمینه دریافت کنیم، بدان پاسخ مثبت خواهیم داد."

به نظر می رسد وسعت جنایات صورت گرفته از سوی گروه داعش و خطراتی که این گروه باصطلاح دولت اسلامی می تواند در منطقه ایجاد کند و منافع کشورهای مختلف از جمله کشورهای غربی را به خطر اندازد؛ کشورهای بزرگ غربی را متقاعد کرده تا دیر نشده باید به مقابله جدی با این گروه تکفیری بپردازند. در این رابطه قطعا امریکا نقش کلیدی و محوری را دارد ضمن اینکه خواستار اقدام جدی و نظامی شرکای اروپایی خود شده و از کشورهای دیگر منطقه برای مقابله با این گروه دعوت کرده است.
در کل باید در نظر داشت که هرگونه قدرت گیری گروه های افراطی تکفیری چون داعش و النصره، القاعده .... می تواند مشکلات بسیار زیادی هم برای کشورهای منطقه و هم برای کشورهای اروپایی که در نزدیکی منطقه جغرافیایی خاورمیانه قرار دارند، بوجود آورد و در همین راستاست که کشورهای غربی به بازنگری موضع خود در مقابله با این گروهها پرداخته و خواستار برخورد نظامی با آن شده اند.

استاد دانشگاه پژوهشگر ارشد مطالعات اروپا