دنیای اقتصاد: آیا دنیای کنونی روندی خلاف معمول عادت در پیش گرفته است؟ همه‌پرسی به تدریج می‌رود که به یک عادت عمومی تبدیل شود؛ عادتی که نتیجه‌اش همیشه روشن نیست. از سوی دیگر، گروه‌های پوپولیست و راست افراطی یکی پس از دیگری روی کار می‌آیند یا ممکن است دولت‌های مستقر به پوپولیسم درغلتند یا رویکردهای راست‌گرایانه در پیش بگیرند. اتحادیه اروپا این روزها با نگرانی تحولات کشورهای عضو را بررسی می‌کند. سی‌ان‌ان در گزارشی به قلم «بن‌ودمان» می‌نویسد ابتدا برگزیت مطرح شد، سپس ترامپ روی کار آمد و اکنون نوبت به ایتالیا رسیده است. ایتالیایی‌ها روز یکشنبه پای صندوق‌های رای رفتند. ایتالیایی‌ها می‌خواهند قانون اساسی سال 1948 را تغییر دهند. متئو رنتزی، نخست‌وزیر 41ساله ایتالیا، قصد دارد با اصلاح قانون اساسی تعداد نمایندگان مجلس سنا را از 315 به 100 نفر کاهش دهد تا با کاهش قدرت این نهاد آن را به نهادی مشورتی تبدیل کند. سی‌ان‌ان می‌افزاید: «اگر رای منفی داده شود، پیامد آن می‌تواند خطرناک باشد.»
مدافعان همه‌پرسی معتقدند هدف از این اقدام این است که حکمرانی در ایتالیا ساده‌تر و در این حال کارآمدتر و سازنده‌تر شود و در عین حال روند بوروکراسی کاهش یابد. رنتزی، نخست‌وزیر ایتالیا اعلام کرد در صورتی که رفراندوم اصلاحات رای کافی نیاورد، استعفا خواهد کرد. استعفای او به معنای بن‌بست سیاسی است که لاجرم موجب تقویت راست‌گرایانی خواهد شد که با اتحادیه اروپا دشمنی می‌ورزند. دولت ایتالیا به شدت مقروض است و بانک‌هایش بحران‌زده هستند؛ ۳۶۰ میلیارد یورو مطالبات غیرجاری روی دست بانک‌ها مانده است. از همین رو بازارهای مالی اروپا روز جمعه شاهد نوساناتی شدید بودند. در میان کارشناسان و برخی از رسانه‌ها گمانه‌زنی درباره خروج ایتالیا از حوزه ارزی یورو گسترش یافته است. حتی برخی از «ایتالگزیت» سخن می‌گویند. بر اساس یک مطالعه، درآمد 97 درصد از ایتالیایی‌ها طی یک دهه گذشته بالا نرفته است. تولید ناخالص داخلی این کشور از دهه 90 به این سو تکان نخورده است. مخالفان معتقدند که اصلاحات پیشنهادی چندان جدی نیست، اما برخی دیگر معتقدند که یک سنای تضعیف شده از اهرم نظارتی قابل‌توجه برای کنترل قدرت برخوردار نیست. برخی می‌گویند رای منفی به معنای سیگنالی بد برای سرمایه‌گذاران و بازارهای مالی است.
پایان رویای اروپا؟
سی‌ان‌ان می‌افزاید با کناره‌گیری رنزی جنبش اعتراضی «۵ ستاره» به رهبری بپه گریلو، کمدین محبوب پیشین می‌تواند به قوی‌ترین جناح سیاسی تبدیل شود. او نسبت به اتحادیه اروپا نظر مثبتی ندارد. وی بسیار شبیه ترامپ است و بر نارضایتی از وضع موجود سرمایه‌گذاری زیادی کرده است. این حزب که در سال 2009 تاسیس شد به اندازه حزب چپ میانه رنتزی محبوبیت دارد. این جنبش خود را «حزب» نمی‌نامد. جنبش 5ستاره پست‌های مهم شهرداری در تورین و رم را در اوایل سال جاری نصیب خود کرده است. او در بهترین حالت بدبین به اروپا است و در بدترین حالت خواهان خروج. سرمایه‌گذاران خارجی از این می‌ترسند که اگر او به قدرت برسد خواستار برگزاری همه‌پرسی، چنگ زدن به چهره یورو، بازگشت به لیر ایتالیا و احتمالا همچون بریتانیا خواهان خروج از اتحادیه اروپا شود. برای ایتالیا قصه ارتباط با یورو مرگبار خواهد بود. در این صورت، رویای اروپای واحد بر باد خواهد رفت، مرزها دچار بحران می‌شود و هرج و مرج اقتصادی حاکم خواهد شد. ناظران می‌گویند شکست رفراندوم اصلاحات در ایتالیا می‌تواند ضربه بزرگی به اتحادیه اروپا باشد. قانون ایتالیا انتشار نتایج نظرسنجی‌ها در دو هفته آخر منتهی به رای‌گیری را ممنوع می‌کند اما آخرین نظرسنجی‌ها نشان می‌داد که رای «خیر» با 5 درصد جلوتر است.
اتریش: گردش به راست؟
در اتریش این خطر هست که به جای «الکساندر فان در بلن»، از حزب سبزها، «نوربرت هوفر»، نامزد حزب فدرال با گرایش راست، در مقام ریاست‌جمهوری قرار گیرد. اگرچه این مقام بیشتر حالت تشریفاتی دارد و پیامدهای زیادی نمی‌تواند داشته باشد اما همین می‌تواند اسباب نگرانی دیگری برای رهبران قاره سبز باشد. سی‌ان‌ان در گزارشی به قلم «لورا اسمیث اسپارک» می‌نویسد اگر هوفر به ریاست‌جمهوری برسد اولین رئیس‌جمهور راست‌گرا در اروپای غربی از پایان جنگ دوم جهانی به این سو خواهد بود. این دومین بار است که هوفر وارد رقابت‌ها می‌شود. دفعه قبل یعنی در ماه مه فان در بلن او را شکست داد اما نتایج به این دلیل رد شد که برخی صندوق‌ها دستکاری شده بود. با این حال، آنها برای بار دوم و پس از تجدید انتخابات روز گذشته روبه‌روی هم قرار گرفتند.
سی‌ان‌ان می‌نویسد اگرچه ریاست‌جمهوری در اتریش بیشتر حالت تشریفاتی دارد، اما ناظران از نزدیک تحولات این کشور را رصد می‌کنند. حزب هوفر محصول شکست اتحادیه اروپا در زمینه پیشرفت اقتصادی و بحران مهاجرت است. او بر اساس ادعاهای پوپولیستی که در حال در نوردیدن غرب است، نامش بر سر زبان‌ها افتاده است. از سوی دیگر، پیروزی دونالد ترامپ در آمریکا گویی نفسی در کالبد بی‌جان راست‌گراهای پوپولیست دمیده است. «کارل هنز گرونشتد»، سخنگوی حزب آزادی به سی‌ان‌ان گفت که هوفر به دنبال همه‌پرسی برای خروج نیست اما خواستار افزایش نقش اتریش در اتحادیه اروپا است. آنچه او به دنبالش است یک الگوی «فدرالیست‌تر» اروپایی است.
دومینوی بحران
روی کار آمدن دونالد ترامپ فقط یک مزیت داشته است: جان تازه دادن به پوپولیست‌ها. بسیاری از راست‌گراها و پوپولیست‌هایی که حاشیه‌نشین و مطرود شده بودند پس از ترامپ فضا را مساعد یافتند. البته فضای اروپا (بحران اقتصادی و بحران مهاجران) هم به این وضعیت کمک کرده است. از ایتالیا و اتریش که بگذریم کشورهای دیگری آبستن بحران هستند:
1- فرانسه: محبوبیت جبهه ملی در فرانسه پس از حملات تروریستی به این کشور افزایش یافته است. محبوبیت لوپن از سال 2011 به این سو رشد چشمگیری داشته به گونه‌ای که در انتخابات منطقه‌ای که چند ماه پیش برگزار شد 27 درصد آرا را از آن خود کرد. کارشناسان فرانسوی نگرانند که این موج به فرانسه برسد و لوپن به الیزه راه یابد.
2- بریتانیا: «حزب استقلال» بریتانیا (UKIP) به رهبری نایجل فاراژ در انتخابات عمومی سال 2015 بیشترین محبوبیت را داشت. او یکی از اصلی‌ترین معماران برگزیت برای خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا بود. آرای او 6/ 12 درصد بود که باعث شد این حزب پس از احزاب محافظه کار و کارگر در جایگاه سوم قرار بگیرد.
3- آلمان: مرکل صدراعظم آلمان در سال 2015 به دلیل پذیرش یک میلیون مهاجر در سیبل انتقادها قرار گرفته است. حزب «آلترناتیو برای آلمان» (AfD) که در سال 2013 تاسیس شد اکنون به رقیبی بالقوه برای مرکل تبدیل شده است. این حزب توانست حزب دموکرات مسیحی خانم مرکل را در برلین و برخی مناطق دیگر شکست دهد.
4- هلند: راست‌گراها در هلند ظاهرا جایگاه قوی‌تری دارند. نفوذ حزب ضدمهاجرت و ضد اسلامی «آزادی» (PVV) به رهبری گرت ویلدرز به سرعت در حال افزایش است. او به دنبال «اسلام زدایی» در هلند است و وعده داده که تمام مدارس اسلامی را خواهد بست و مرزها را به سوی مهاجران از کشورهای اسلامی خواهد بست.
اکنون اروپا آبستن بحران است و راست‌ها، پوپولیست‌ها و تندروها یکی پس از دیگری در حال ظهور هستند. با این حال، «تهدید نزدیک» در حال حاضر ایتالیا و اتریش هستند که انتخاب احتمالی هوفر در اتریش و شکست رفراندوم اصلاحات در ایتالیا می‌تواند ضربات بزرگی به اتحادیه اروپا وارد کند و باعث تشویق و تقویت پوپولیست‌ها در کشورهایی مانند هلند و فرانسه شود.