بازار مالی - آشفته بازار ارز برای همه نیست، در حالی که مردم عادی و حتی برخی تجار را به دایره بسته مبادلات راه نمی دهد، مشتریان ویژه جایگاه خاص دارند.
علی پاکزاد: محدود شدن مبادلات ارز در بازار کشور در پی محدود شدن مسیرهای ورود ارز و افزایش شدید نرخ آزاد و رسمی مشکلات فراوانی را برای مردم ایجاد کرده است.
در این میان هم بحث مبادله حواله های ارزی نیز بر مشکلات افزوده است، سیستم بانکی، در قبال حواله های ارزی کاملا بسته عمل می کند، براساس بخش نامه های بانک مرکزی به ازای حواله های ارزی به هیچ و جه دلار یا ارز دیگری به صاحب حواله تحویل داده نمی شود و تنها معادل ریالی با نرخ رسمی(1226 تومان) به صاحب حواله پرداخت می شود و به نوعی در مبادلات ارزی سیستم بانکی نرخ آزاد را به رسمیت نمی شناسد.
در مقابل همین حواله ها بعد از نقد شدن توسط شبکه صرافی های رسمی که بسیاری از بانک ها نیز خود دارای صرافی مستقل هستند با نرخ روز و آزاد مورد مباله قرار می گیرد، یعنی در حالی که سیستم رسمی بانکهای کشور حاضر به قبول نرخ آزاد نیست،صرافی های رسمی که بسیاری از آنها با نام صرافی فلان بانک شناخته می شوند، بعد از نقد کردن حواله دریافت شده از مشتریان انرا با قیمت آزاد عرضه می کنند.
محل تامین برداشت های شبانه
البته بانک مرکزی هم هر از چندی با عنوان دریافت مابه التفاوت قیمت ارز فروخته شده، بخشی از این مبالغ را روزانه یا شبانه از حساب بانکها خارج می کند. البته تقارن این برداشت ها با پرداخت یارانه نقدی هم حواشی زیادی به دنبال داشته است که همواره مقام های دولتی تامین یارانه نقدی از این محل را تکذیب کرده اند.
البته در این میان مانند عرف رایج در تمامی مراودات رسمی و غیر رسمی در کشور ما قوانین نانوشته ای وجود دارد که بیش از قوانین جاری رعایت می شود.
عدم پرداخت ارز به صورت نقدی به مشتریان عادی بانک ها اعم از مردم یا تجار خرد شامل مشتریان ویژه، قدیمی و یا شناخته شده نمی شود، با توجه به اختیارات تفویض شده، روسای برخی شعب در ازای دریافت حواله های ارزی این نوع مشتریان به آنها نقداً ارز پرداخت می کنند، البته این نوع مبادلات با نرخ ارز مرجع انجام می شود.
این در حالی است که اگر شما کارمند یک شرکت خارجی یا نهادی بین المللی باشید و حقوق ارزی دریافت کنید، اگر در فهرست مشتریان ویژه جایی برای خود باز نکرده باشید، امکان دریافت حقوق خود را به صورت ارزی ندارید و بانک خود را موظف می داند به ازای دلاری که به حساب شما واریز شده با نرخ 1226 تومان به شما ریال بدهد.
البته شما اگر حساب ارزی در بانک داشته باشید و در این حساب ارزی داشته باشدی بانک نمی تواند از تحویل ارز به شما سرباز بزند ولی اگر یک تاجر باشید، در ازای صدور کالا درآمد ارزی کسب کنید و این درآمد به صورت حواله به حساب شما واریز شود، مطابق قانون به شما ارزی پرداخت نمی شود، تنها در صورتی که بخواهید با ارز حواله شده به حسابتان ، کالایی را به کشور وارد کنید، می توانید از بانک درخواست کنید تا از محل حساب شما میزان ارز لازم را به بانک طرف معامله شما حواله کند و باز هم به شما ارزی به صورت نقدی پرداخت نمی شود، البته با توجه به تحریم ها سیستم بانکی اگر بتواند مسیری برای این حواله پیدا کند، شانس با تاجر دارای حساب بوده است.
در غیر این صورت باید با هزینه های سربار از طرق دیگر مانند صرافی ها این مبادله را انجام دهد، که البته بستگی به این موضوع دارد که آیا صرافی مورد نظر می تواند مسیری مطمئن برای انتقال پول پیدا کند یا خیر. لذا صادرات کشور در دست انداز تازه ای قرار گرفته است.
خود تحریمی از ترس فرار ارز
در نهایت اینکه یکی از تبعات این وضعیت که از سوی تجار به خود تحریمی تعبیر شده کاهش حجم ورود ارز حاصل از صادرات به کشور بوده است، براساس آمارهای ارایه شده از سوی محمود بهمنی رئیس کل بانک مرکزی طی سالهای 85 تا 91 میزان ارز به فروش رسیده از سوی بانک مرکزی معادل واردات صورت گرفته به کشور بوده است، در حالی که منطقی آن است که حجم فروش ارز توسط بانک مرکزی فاصله بین نیازهای واردات را با درامدهای حاصل از صادرات را پر کند.
به نوعی می توان گفت وضعیت به وجود آمده تمایل تجار را به انتقال ارز حاصل از صادرات را به داخل کشور کاهش داده است، این در حالی است که با توجه به تحریم های ایجاد شده سیستم بانکی باید تمامی ابزارهای خود را برای تسهیل ورود ارز به کشور تجهیز کند.
رئیس کل بانک مرکزی در حال حاضر از پس انداز شدن ارز در خانه مردم نگران است و در گفتگویی با خبرآنلاین به این موضوع اشاره کرده بود، بنابراین بانک مرکزی تلاش می کند مبادلات ارز را هرچه بیشتر در داخل کشور محدود کند، کاری که مبتنی بر تجربیات دوران جنگ تحمیلی الگو برداری شده است.
اما به نظر می رسد این وضعیت نمی تواند به بازار ارز سامانی بدهد بلکه تنها بر مشکلات افزوده و به نوعی خود تحریمی تبدیل شده، خود تحریمی که از ترس خروج ارز از کشور و هم بازار مبادلات داخلی شکل گرفته است.
البته نمی توان بانک مرکزی را در این زمینه کاملا مقصر دانست ولی در صورتی که طی سالهای گذشته بانک مرکزی از تصمیمات شتابزده و هزینه کردن ذخایر ارزی برای تامین بودجه ریالی دولت احتیاط بیشتری به کار می برد، وضعیت به پیچیدگی امروز نبود.
این در حالی است که اگر شما کارمند یک شرکت خارجی یا نهادی بین المللی باشید و حقوق ارزی دریافت کنید، اگر در فهرست مشتریان ویژه جایی برای خود باز نکرده باشید، امکان دریافت حقوق خود را به صورت ارزی ندارید و بانک خود را موظف می داند به ازای دلاری که به حساب شما واریز شده با نرخ 1226 تومان به شما ریال بدهد.
البته شما اگر حساب ارزی در بانک داشته باشید و در این حساب ارزی داشته باشدی بانک نمی تواند از تحویل ارز به شما سرباز بزند ولی اگر یک تاجر باشید، در ازای صدور کالا درآمد ارزی کسب کنید و این درآمد به صورت حواله به حساب شما واریز شود، مطابق قانون به شما ارزی پرداخت نمی شود، تنها در صورتی که بخواهید با ارز حواله شده به حسابتان ، کالایی را به کشور وارد کنید، می توانید از بانک درخواست کنید تا از محل حساب شما میزان ارز لازم را به بانک طرف معامله شما حواله کند و باز هم به شما ارزی به صورت نقدی پرداخت نمی شود، البته با توجه به تحریم ها سیستم بانکی اگر بتواند مسیری برای این حواله پیدا کند، شانس با تاجر دارای حساب بوده است.
در غیر این صورت باید با هزینه های سربار از طرق دیگر مانند صرافی ها این مبادله را انجام دهد، که البته بستگی به این موضوع دارد که آیا صرافی مورد نظر می تواند مسیری مطمئن برای انتقال پول پیدا کند یا خیر. لذا صادرات کشور در دست انداز تازه ای قرار گرفته است.
خود تحریمی از ترس فرار ارز
در نهایت اینکه یکی از تبعات این وضعیت که از سوی تجار به خود تحریمی تعبیر شده کاهش حجم ورود ارز حاصل از صادرات به کشور بوده است، براساس آمارهای ارایه شده از سوی محمود بهمنی رئیس کل بانک مرکزی طی سالهای 85 تا 91 میزان ارز به فروش رسیده از سوی بانک مرکزی معادل واردات صورت گرفته به کشور بوده است، در حالی که منطقی آن است که حجم فروش ارز توسط بانک مرکزی فاصله بین نیازهای واردات را با درامدهای حاصل از صادرات را پر کند.
به نوعی می توان گفت وضعیت به وجود آمده تمایل تجار را به انتقال ارز حاصل از صادرات را به داخل کشور کاهش داده است، این در حالی است که با توجه به تحریم های ایجاد شده سیستم بانکی باید تمامی ابزارهای خود را برای تسهیل ورود ارز به کشور تجهیز کند.
رئیس کل بانک مرکزی در حال حاضر از پس انداز شدن ارز در خانه مردم نگران است و در گفتگویی با خبرآنلاین به این موضوع اشاره کرده بود، بنابراین بانک مرکزی تلاش می کند مبادلات ارز را هرچه بیشتر در داخل کشور محدود کند، کاری که مبتنی بر تجربیات دوران جنگ تحمیلی الگو برداری شده است.
اما به نظر می رسد این وضعیت نمی تواند به بازار ارز سامانی بدهد بلکه تنها بر مشکلات افزوده و به نوعی خود تحریمی تبدیل شده، خود تحریمی که از ترس خروج ارز از کشور و هم بازار مبادلات داخلی شکل گرفته است.
البته نمی توان بانک مرکزی را در این زمینه کاملا مقصر دانست ولی در صورتی که طی سالهای گذشته بانک مرکزی از تصمیمات شتابزده و هزینه کردن ذخایر ارزی برای تامین بودجه ریالی دولت احتیاط بیشتری به کار می برد، وضعیت به پیچیدگی امروز نبود.