محسن خليلي*
پنجم اسفند ماه روز تولد خواجه نصيرالدين طوسي چه به حق و شايسته به نام « روز مهندسي» نامگذاري شده است. فقيه، دانشمند، رياضيدان و منجمي كه نه فقط علم و دانش را مرتبه و معنايي والا بخشيد و در جهان تيره و تار آن روز مغرب زمين، چراغ دانش را روشنابخش بود، بلكه به مسووليت اجتماعي خود در مقابل حمله و هجوم دشمن خارجي نيز به هوشمندانه‌ترين شكل ممكن عمل كرد و مانع از ويراني، كشتار و خسارت‌هاي عظيم به ميهن و ذخاير و گنجينه‌هاي عظيم آن و جامعه بشري شد.
رفتاري كه بايد سرمشق و الگوي همه مهندسان عزيز كشورمان قرار گيرد؛ چرا كه زندگي هركس را مي‌توان به ميزان تلاش او براي كسب شناخت و آگاهي فردي در رابطه با دانش و شناخت وسيع‌تر و عملي در گستره اجتماعي معنا كرد.
براين اساس كسب دانش و معلومات در رشته‌هاي دانشگاهي شرطي «لازم» براي پيشبرد اهداف فردي و سعادت جمعي است، اما شرط «كافي» نيست بلكه لازم است از طريق شناخت نيازها و ضرورت‌هاي امروز و فرداي ميهن عزيز و در پيوند با پيشرفت جهاني، شكلي عملي به خود بگيرد. اما مهندسي يعني خلاقيت، زايش و پويايي. در هر جامعه‌اي كه در آن علم مهندسي جايگاه خود را پيدا كرده باشد، باعث امنيت، رفاه و آسايش اهل آن جامعه خواهد بود. تاثير دانش مهندسـي را بـه وضـوح مي‌‌تـوان در بسيـاري از عرصه‌هاي زندگي اعم از كشاورزي، پزشكي، صنعت، مسكن، آموزش حتي مسائل اجتماعي، فرهنگي و زيست محيطي مشاهده كرد. مهندسي اما فقط تكنيك و تكنولوژي نيست. مهندسي سيستمي «باز» است و نه سيستمي «بسته».
قرائت صرف تكنيكي از «مهندسي» آن را سيستمي بسته و مكانيكي ترسيم مي‌كند كه همچون ماشين دقيق كار مي‌كند. اما در قرائت «انساني» از مهندسي اين علم، علمي است «باز» كه با انسان و روابط و مناسبات انساني سروكار دارد. در اين قرائت دومي است كه مي‌توان اميد به موفقيت داشت. اينكه علاوه بر كار با ماشين آلات و تجهيزات، ظرافت‌هاي كار با انسان را بدانيم و از طريق درك نيازها و توانمندي‌هاي آنان مدلي موفق از فعاليت اقتصادي در بنگاه صنعتي را ارائه دهيم. در اين مسير هر مهندسي بايد براي خود چشم‌انداز، هدف، ماموريت و راهبرد داشته باشد. يعني هدفمند باشد و نظام ارزشي مشخصي داشته باشد. ما دانشجويان دهه سي و چهل هم در محيط خانوادگي و هم در جامعه و هم در دانشگاه اينگونه تربيت شديم كه در پيوند با جامعه باشيم و علم و دانش و تخصص خود را در راه كاهش درد و رنج و فقر مردم و ميهن صرف كنيم.
همچنين من و نسل من به تجربه ياد گرفته بوديم كه سخت «كار» كنيم و بدون چشمداشت، هر روز بر تجربه و امكانات پيشرفت خود بيفزاييم. به قول سهراب سپهري اين عبارت را به ييلاق ذهن سپرديم كه: «وسيع باشيم و تنها و سر به زير و سخت» در اين ميان نظام آموزش عالي نيز وظيفه‌اي بس سنگين دارد. علوم دانشگاهي و برخورد صرف تئوريك با واقعيت‌هاي حيات و مجازي نگريستن به پديده‌هايي كه واقعيت دارند به كاربرد علم در خارج از ذهن و عملياتي شدن ساخته‌هاي ذهن منتهي نمي‌شود، بنابراين بايد در رشته تحصيلات غيرنظري كه ایده تبديل به مصنوعات خارج از ذهن مي‌شود به صورت واقعيت خارج از ذهن نگريست و كارآمدي و حاصل ملموس آن را كاملا آزمايش كرد و عملياتي شدن ساخته‌هاي ذهن و كاربرد آن را در دنياي خارج از ذهن لمس كرد. لذا بايد امكاناتي به دانشگاه‌ها داد كه فارغ‌التحصيلان آن به تبديل شدن علم به واقعيت‌هاي ملموس و مفيد براي زندگي اعتقاد و عمل كند. در همين وادي و رهگذر لازم است واحدهاي صنعتي ضمن جذب مهندسان جوان فارغ‌التحصیل دانشگاه‌ها براي آنان دوره‌های آموزش عملي بگذارند كه اين اقدام مسلما بزرگ‌ترين خدمت را به توسعه صنعتي كشور مي‌كند. اينجانب بر صنعت كشور و به خصوص ياران بخش خصوصي‌ام فرض مي‌دانم كه در قالب «مسووليت اجتماعي شركت‌ها» فعال باشند و هر شركت يا مجموعه‌اي از شركت‌ها در قالب ماموريت و مسووليت پذيرفته شده به مسووليت اجتماعي خود و توجه به نسل جوان دانشگاهي و مهندسان عزير اهتمام ويژه داشته باشند. در پايان آنكه مهندسان عزیز، بايد «كار» كرد و بسيار «كار» كرد و اميدوار بود و به سادگي پاپس نكشيد و ميهن را ترك نكرد و ايستاد و خدمت كرد و البته صاحب ثروت هم شد. كشور ما كشور بسيار ثروتمندي است و بي‌اغراق در كمتر جايي در جهان مي توان همچون ايران عزيز هم مفيد بود و خدمتگزار و هم صاحب رفاه و ثروت شد. روز مهندسین ، بر تمامی مهندسان کشورمان مبارک باد.
*رييس هيات‌مديره انجمن مديران صنايع