عضو شورای فقهی بانک مرکزی گفت: پرداخت سود به اوراق مشارکت بانک مرکزی از نظر شرعی محل اشکال است.
سیدعباس موسویان در بیست‌وچهارمین همایش بانکداری اسلامی با اشاره به ابزار سیاست‌های پولی اظهار داشت: مهمترین ابزارهای بانک مرکزی برای اعمال سیاست‌های خود ذخیره قانونی، نرخ تنزیل مجدد و فروش اوراق قرضه است.
وی افزود: ابزار ذخیره قانونی برای تصمیمات مقطعی و کوتاه‌مدت اثربخش نیست و از طرف دیگر بانک‌ها را با چالش مواجه می‌کنند و نرخ تنزیل مجدد هم تأثیر چندانی در کنترل نقدینگی و هدایت آن ندارد.
عضو شورای فقهی بانک مرکزی تصریح کرد: خرید و فروش اوراق قرضه از نظر فقهی با مشکل مواجه است و بانک مرکزی و حتی شرکت‌ها و سایر نهادها نمی‌توانند اوراق قرضه منتشر کنند، بنابراین ابزار دیگری به نام صکوک در دنیا برای تأمین مالی مطرح شد.
وی افزود: این ابزار ابتدا برای تأمین مالی بود اما بعدها بانک‌های مرکزی برای اعمال سیاست‌های پولی خود از این ابزار استفاده کرده‌اند.
وی افزود: در ایران ابزاری مانند صکوک اجاره که به تازگی به تصویب رسیده این قابلیت را دارد که در کنار تأمین مالی شرکت‌ها و سازمان‌ها برای کنترل نقدینگی و اعمال سیاست‌های مناسب پولی توسط بانک مرکزی مورد استفاده قرار گیرد.
وی با بیان اینکه بانک مرکزی اولین بار سال80 اوراق مشارکت منتشر کرد، گفت: از جهات مختلف اوراق مشارکت قابل آسیب‌شناسی است زیرا از نظر فقهی وقتی پول بدون سرمایه‌گذاری تنها توسط بانک مرکزی بلوکه شود نباید سودی به آن تعلق گیرد زیرا مشارکت و سرمایه‌گذاری انجام نشده است.
وی افزود: بنابراین این اقدام که به اوراق مشارکت بانک مرکزی سود پرداخت شود از نظر شرعی محل اشکال است و همچنین با توجه به اینکه سررسید این اوراق یک ساله است در پایان دوره دقیقاً همان میزان نقدینگی به علاوه سود آن باید به اقتصاد برگردد. بنابراین از کارایی لازم برای کنترل نقدینگی برخوردار نیست.
وی با بیان اینکه در عملیات بازار باز انتشار اوراق برعهده ناشران است، گفت: بانک‌های مرکزی تنها هزینه کمی را برای خرید و فروش اوراق می‌پردازند بنابراین این ابزار پولی از نظر فقهی و کارکردی زیر سؤال است.
موسویان با بیان اینکه سه مدل برای انتشار اوراق صکوک اجاره وجود دارد گفت: اولین روش این است که بانک مرکزی بدهی دولت، بخش دولتی و بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی را به اوراق تبدیل کرده و به مؤسسات واسط عرضه کند.
وی افزود: مؤسسات پس از خرید این اوراق از محل اجاره آن به صاحبان اوراق بتوانند سود کسب کنند و همچنین بانک مرکزی متناسب با شرایط اقتصادی می‌تواند این اوراق را کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت تعریف کند.
عضو شورای فقهی بانک مرکزی ادامه داد: مدل دوم انتشار اوراق صکوک اجاره توسط دولت است و در واقع بدهی خود به بانک مرکزی را می‌تواند با تبدیل به اوراق به مردم یا شرکت‌های واسطه بفروشد و پول حاصل را بابت بدهی به بانک مرکزی تسویه کند.
موسویان، روش سوم را تبدیل دارایی‌های فیزیکی بانک مرکزی به اوراق اجاره عنوان کرد و گفت: بانک مرکزی می‌تواند همه اموال فیزیکی خود مانند ساختمان را به اوراق بهادار تبدیل کند و برای اینکه اموال خود را از دست ندهد می‌تواند قرارداد اجاره به شرط تملیک منعقد کند.
وی تصریح کرد: یکی از قابلیت‌های انتشار اوراق صکوک اجاره امکان تمدید زمان آن است.